Een groep wetenschappers uit Amerika kan met behulp van A.I. en hersenscans zien of iemand al dan niet suïcidaal is.

In 2016 was het aantal zelfmoorden hoger dan ooit in Nederland en in Amerika is suïcide de op een na belangrijkste doodsoorzaak onder jongeren. Maar bijna 80 procent van de patiënten die door zelfmoord om het leven komen, ontkennen het in hun laatste contact met een professionele zorgverlener. Dus hoe kun je het dan ontdekken?

Een team wetenschappers van Carnegie Mellon University maakt nu van machine-learning algoritmes en hersenscans gebruik om tijdig te herkennen of een persoon suïcidale gedachtes heeft of niet. En de eerste experimenten lijken al veelbelovende resultaten te laten zien.

Woordenlijsten

Bij het experiment onderzochten de onderzoekers 34 personen – waarvan de helft als controle diende en de andere helft met suïcidale neigingen kampte – en beoordeelden hun hersenactiviteit met behulp van een functionele MRI. Terwijl ze in de scan lagen, kregen de testpersonen drie lijsten met daarop tien woorden te zien.

Een lijst bestond uit tien positieve woorden als zorgeloos en lof, de volgende lijst uit dood gerelateerde woorden als fataal, en in de derde lijst waren tien negatieve woorden opgenomen, zoals problemen en verveling.

Het algoritme van de onderzoekers beoordeelde de scans en wist in 91 procent van de gevallen het juiste onderscheid te maken tussen de controlegroep en de ‘suïcidale groep’. Wanneer de wetenschappers zelf nog verder inzoomden op de breinscans wisten ze binnen de suïcidale groep de mensen die alleen aan zelfmoord dachten te onderscheiden van de mensen die al een poging hadden gedaan.

Neurale handtekening

Hoe de onderzoekers deze distinctie konden maken? Door naar zogenoemde neural signatures te kijken. Dat zijn hersenbeelden die fungeren als een soort vingerafdrukken voor bepaalde emoties, in het bijzonder verdriet, schaamte, woede en trots. Hetzelfde team had op basis van eerdere onderzoeken een soort bibliotheek opgebouwd met verschillende ‘neurale handtekeningen’. Uit dit onderzoek bleek dat mensen met suïcidale neigingen andere emoties als reactie op de verschillende woorden vertoonden dan de controlegroep.

Klinisch psycholoog Ad Kerkhof (Vrije Universiteit) vindt het onderzoek interessant, maar plaatst wel een kanttekening. “Het is heel goed te begrijpen dat emotionele reacties op woorden zoals dood, pijn en wreed bij suïcidale personen in de hersenen extra oplichten. Dat is ook eigenlijk wat neuropsychologen altijd verwachtten, en het is mooi dat dat nu beter aantoonbaar is.”

“Maar of dit in de praktijk tot betere identificatie aanleiding zal geven, dat zie ik nog niet zo direct gebeuren. Je kunt namelijk ook met een paar simpele vragen achterhalen of iemand aan suïcide denkt, en tot een redelijk accurate inschatting van het suïciderisico komen.”

Vooral verkennend

Ook klinisch psycholoog Marcel van den Hout (Universiteit Utrecht) is sceptisch over het onderzoek. “Stel je voor dat ik twee groepen wil onderscheiden: mensen die wel of niet van kaas houden. En ik ga dan na of ik een combinatie van persoonskenmerken kan vinden die de groepen onderscheiden (haarkleur, leeftijd, geslacht, burgerlijke staat et cetera). Als ik maar lang genoeg zoek is er altijd wel een of andere combinatie waarvoor geldt dat ik de twee groepen kan onderscheiden. Maar dat komt omdat er heel veel combinaties mogelijk zijn en het uiterst waarschijnlijk is dat veel of sommige of alle criteria op toeval berusten.”

“Dit onderzoek heeft dus geen kennis opgeleverd, maar een hypothese. Of het echt zo is dat de groepen onderscheiden kunnen worden op grond van bijvoorbeeld scans, zal moeten blijken uit een ander type onderzoek waarbij ze de hypothese gaan toetsen. Bij andere groepen moet nagegaan worden of de combinatie van factoren inderdaad in staat stelt te discrimineren.”

“Kortom,” zegt van den Hout, “dit lijkt me een orkaan in een borrelglaasje met een paar druppels water.”

Bronnen: Nature Human Behaviour, New Atlas

Een interview met klinisch psycholoog Ad Kerkhof over zelfmoord vind je in KIJK 11/2017.

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!