Een deeltjesversneller als de Large Hadron Collider (LHC) bouwen kost miljarden. Niet zo vreemd dus dat KIJK-lezer Rudi Koot zich afvraagt: “Wat voor praktisch nut hebben deze machines? Wat verwacht men hiervan gezien de enorme uitgaven?”
We legden de kwestie voor aan Frank Linde, directeur van het Nationaal Instituut voor Subatomaire Fysica (NIKHEF) en nauw betrokken bij de LHC. Hij stelt: “Deeltjesversnellers zijn het instrument bij uitstek om beter te begrijpen hoe de wereld op microscopisch en fundamenteel niveau in elkaar steekt. De motivatie daarvoor is puur nieuwsgierigheid.” Oftewel: praktisch nut is niet wat de bij de LHC betrokken wetenschappers direct voor ogen hebben.
Toch kan Linde flink wat toepassingen opsommen die we te danken hebben aan de deeltjes- en kernfysica, de tak van de wetenschap waar de LHC toe behoort. Zo hebben alle synchrotronlaboratoria een deeltjesversneller om straling te maken waarmee ze bijvoorbeeld virussen en materialen kunnen bestuderen. Oftewel: onderzoek waar iemand die het bevredigen van natuurkundige nieuwsgierigheid maar verspilling vindt ongetwijfeld alweer wat meer mee kan.
“Daarnaast,” zegt Linde, “stoelt elk apparaat in het ziekenhuis op deeltjes- en kernfysica. Röntgen, (N)MRI, CT- en PET-scanners… Met als klap op de vuurpijl een deeltjesversneller die protonen en ionen in een kankergezwel ‘blaast’ om alleen dat gezwel te vernietigen en het weefsel eromheen intact te laten.”
Linde vervolgt: “En dan heb ik het nog niet eens over al die mooie hightech uit deeltjeslaboratoria: supergeleiding op grote schaal, vacuümafdichttechnieken voor zonnepanelen, het World Wide Web enzovoort. Bovendien is er het streven om met neutronenbundels het afbreken van kernafval te versnellen. Bedenk verder dat de cathode ray tube ook een deeltjesversneller is die decennialang in vrijwel elke huiskamer heeft gestaan, als onderdeel van de ouderwetse tv.”
Kortom, al dat ‘zinloze’, puur wetenschappelijke onderzoek levert heel wat nuttige dingen op. “Daar doen we het niet voor,” geeft Linde toe, “maar de mensheid heeft er wel heel veel baat bij – en lol van.”
Ook een grote vraag? Mail hem naar info@kijk.nl!
Beeld: EPA/ANP