Lisowicia bojani, voorloper van moderne zoogdieren, zou de grootste niet-dinosauriër geweest zijn die tijdens het Trias over aarde wandelde.
Zoogdieren mogen tegenwoordig wel de aardbol domineren, miljoenen jaren geleden was dat anders; toen was de aarde het speelterrein van gigantische dinosauriërs.
Maar, schrijven onderzoekers onlangs in vakblad Science, mogelijk was de ‘positie’ van gigantische planteneters niet alleen weggelegd voor de uit de kluiten gewassen reptielen. Dat concludeerden de paleontologen aan de hand van de vondst van resten van een gigantisch, plantenetend ‘zoogdierachtig reptiel’ – een voorloper van de moderne zoogdieren.
Lees ook: Ontdekking ‘eerste gigant’ verandert idee van dino-evolutie
Zou de Lisowicia bojani er zo uitgezien hebben? © Dimitry Bogdanov
Lisowicia bojani
De onderzoekers doopten de nieuw beschreven soort Lisowicia bojani, naar de plaats in Polen waar ze de resten vonden. Lisowicia zou tijdens het late Trias geleefd hebben, en deel zijn geweest van een plantenetende groep, zogenaamde zoogdierachtige reptielen, de dicynodonten. Daarmee is het oerdier een van de voorlopers van moderne zoogdieren.
Dicynodonten varieerden in de grootte van een rat tot een flinke os, en dat maakt Lisowicia, met afmetingen in de buurt van die van een Afrikaanse olifant, een bijzondere. “Een absoluut spectaculaire vondst”, noemt bioloog en paleontoloog Jelle Reumer (Universiteit Utrecht) het. “Er waren al wel grote dicynodonten bekend, maar deze slaat alles.”
Onderdelen van de Lisowicia bojani tijdens de opgraving in Polen. © Grzegorz Niedzwiedzki
Lisowicia zou de grootste niet-dinosauriër zijn geweest die tijdens het Trias op het land leefde. En ruim ook; met een lengte van zo’n 4,5 meter, een hoogte van 2,6 meter en een gewicht van maar liefst 9000 kilogram, was de dicynodont zo’n 40 procent groter dan de volgende grootste in het rijtje. Zelfs met de grootste dinosauriërs uit het Trias scheelde het niet al te veel.
Jongste
Niet alleen de grootte van het ‘zoogdierreptiel’ maakt hem bijzonder, ook de periode waarin hij geleefd zou hebben, verwonderden onderzoekers. “Het interessante is,” vertelt Reumer, “dat hij leefde rond de tijd dat de eerste echte dinosaurussen en zoogdieren ontstonden.” Lisowicia zou hebben geleefd tussen 210 en 205 miljoen jaar geleden, zo’n 10 miljoen jaar nadat de meeste dicynodonten uitstierven.
Tijdens het midden- en late Perm, voor het Trias aanbrak, waren de zoogdierachtige reptielen de grootste en meest voorkomende. Maar in het vroege Jura, na het Trias, waren geen van deze ‘zoogdiervoorouders’ groter dan een halve meter. Van hun troon gestoten leken ze, door de plantenetende dinosauriërs die met hun soms wel 15 meter overal bovenuit torenden.
Strijd der groten
Tijdens het Trias zouden deze ‘reptielgiganten’ hun enorme afmetingen hebben verkregen. Voorheen dacht men dat dit zogenaamde gigantisme specifiek was voor dinosauriërs. Maar de vondst van Lisowicia suggereert dat het misschien de omstandigheden in het algemeen de extreme groei mogelijk maakte – niet alleen voor dinosauriërs.
“De enorme maat van Lisowicia is vergelijkbaar met dat van de Triceratops (een dinosaurus) en olifanten en neushoorns (zoogdieren)”, vertelt Reumer. “Mogelijk was het een aanpassing aan extreme herbivorie of uit de noodzaak om roofdieren te groot af te zijn.”
Bronnen: Science, EurekAlert!, New Atlas
Beeld: Tomasz Sulej; Dimitry Bogdanov; Grzegorz Niedzwiedzki/Science
Nu in onze webshop: de KIJK-scheurkalender 2019! Deze staat vol intrigerende feiten uit de wereld van de wetenschap en technologie. Met leuke quotes, plus elke dag een ‘verjaardag’: van een bijzonder persoon of een opmerkelijke gebeurtenis. Bestel de scheurkalender hier.