Sommige meren op Saturnus’ maan Titan zouden mogelijk op een wel heel bijzondere manier zijn ontstaan: als gevolg van natuurlijke stikstofbommen.
Geen water, maar vloeibaar methaan en ethaan vullen de meren op het ijzige Titan, de grootste maan van buurplaneet Saturnus. Metingen van het late Cassini-ruimtevaartuig suggereren een alternatief voor het ontstaansverhaal van sommige van deze maanmeren. Een handvol ervan, omgeven door hoge, puntige rotsen zouden mogelijk gevormd zijn door exploderend stikstof aan de oppervlakte van de maan. Dat schrijven astronomen in vakblad Nature Geoscience.
Lees ook:
Slijten en vullen
Veel meren op aarde hebben hun typische komvorm te danken aan jaren en jaren slijtage van water aan de ondergrond. Bij zogenoemde karstmeren bijvoorbeeld, heeft water de rotsachtige grond, dat bestaat uit kalksteen, gips of dolomiet, langzaamaan steeds een beetje verder opgelost.
Men vermoedt dat veel van de meren op Titan eenzelfde oorsprong kennen. Bestaande modellen laten zien hoe vloeibaar methaan de grondlaag ijs en ander vast organisch materiaal aan de oppervlakte van de maan mettertijd oploste en vervolgens vulde.
Op deze manier zullen veel van de meren ontstaan zijn, maar niet allemaal, stellen de onderzoekers. Sommige, vooral wat kleinere meren, zoals de Winnipeg Lacus vlakbij Titans noordpool (zie openingsbeeld), worden, anders dan hun grotere tegenhangers, omcirkeld door hoge opstaande randen (zie afbeelding hieronder). Die zijn nagenoeg niet te verklaren met het eerder genoemde karstmodel.
Stikstofpakketjes
De metingen die Cassini tijdens de laatste flyby van Titan deed, schetsen het ontstaansverhaal voor deze kleinere meren. Mogelijk ontstonden ze doordat pakketjes vloeibaar stikstof in de korst van de maan opwarmden. Hierdoor werd het element gasvormig en explosief, en knalde het gaten in de oppervlakte. Vloeibaar methaan vulde die gloednieuwe meertjes vervolgens.
De randen van de Winnipeg Lacus (foto en openingsbeeld) zijn niet met het karstmodel te verklaren, stellen de onderzoekers. © Mitri et al., 2019/Nature Geoscience
De bevindingen versterken theorieën over het klimaat op Titan. Men vermoedt dat de maan warme en koele perioden heeft gekend. “De meren met steile randen zouden een teken kunnen zijn van (koele, red.) perioden toen er vloeibaar stikstof op het oppervlak en in de korst zat”, vertelt coauteur Jonathan Lunine.
Dit is nog maar een van de ontdekkingen die astronomen dankzij Cassini’s ruimtereizen deden. In de komende jaren verwacht men met die ‘schatkist aan informatie’ nog veel meer bijzonders over Saturnus en zijn manen te leren.
Bronnen: Nature Geoscience, NASA
Beeld: NASA/JPL-Caltech; Mitri et al., 2019/Nature Geoscience
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!