Honderden lichtjaren breed is het tweetal ‘bubbels’ dat radiostraling uitzendt. Zijn ze het gevolg van een actief verleden van ons sterrenstelsel?
We horen zo veel over fantastische fenomenen in sterrenstelsels far far way dat we soms vergeten dat ook onze eigen Melkweg nog tal van geheimen huist. Zo ontdekten astronomen onlangs een zandloperachtige structuur, honderden lichtjaren overdwars, pats in het centrum van onze Milky Way. Dit duo ‘radiobubbels’ is een van de grootste structuren in het hart van ons stelsel, zo schrijft het team in Nature.
Lees ook:
Kalmpjes
“Het centrum van ons sterrenstelsel is relatief rustig als je het vergelijkt met andere stelsels met heel actieve centrale zwarte gaten”, legt coauteur Ian Heywood in een persbericht uit. Maar dat hoeft niet altijd zo te zijn, vervolgt de astrofysicus. “Van tijd tot tijd kan het zwarte gat in het centrum van de Melkweg, heel atypisch, toch zeer actief zijn.” Tijdens zo’n ‘opvlieger’ slokt het gat ongelofelijke hoeveelheden stof en gas op.
Radiobeeld van het centrum van de Melkweg met daarin de vage omtrek van de zachtloperstructuur van de radiobubbels. De uitbarsting zou het gevolg kunnen zijn van een van Sgr A*’s ‘vreetpartijen’, miljoenen jaren geleden. © SARAO/Oxford
De astronomen, verdeeld over vijftien onderzoeksinstituten waaronder de Oxford-universiteit, het SARAO in Kaapstad en het NRAO in Virginia, vermoeden dan ook dat daar de bron van de bubbels ligt. Misschien, zo stellen ze, zijn ze het gevolg van een gigantische uitbarsting van Sagittarius A* (Sgr A*), het (zeer waarschijnlijk) superzware zwarte gat in het hart van de Melkweg.
Mysterieuze filamenten
In 1980 spotten astronomen de eerste hints van de structuur; lange, dunne, magnetische filamenten gas, tientallen lichtjaren lang en een lichtjaar breed. Dankzij de MeerKAT-radiotelescoop van het SARAO konden de astronomen nu de bron van de ‘slierten’ achterhalen. Gericht op het centrum van de Melkweg, spotte het team met de 64 antennes van MeerKAT de radiobubbels.
De bubbels zouden de reden achter de bijzondere filamenten kunnen zijn, zo schrijven de onderzoekers. Die slierten zenden namelijk zogenaamde synchrotronstraling uit, een type straling dat door de uitbarsting van Sgr A* veroorzaakt zou kunnen zijn.
De zandloperachtige structuur van het radiobubbelpaar met daarin onder meer de filamenten (slierten in afbeelding) en het superzware zwarte gat Sagittarius A*. © Heywood et al., 2019/Nature
Bijzonder symmetrisch
Aan de hand van onder andere de bijzonder symmetrische vorm van het bubbelpaar, dat overigens in totaal 1400 lichtjaar meet, durven de astronomen te stellen dat ze het resultaat zijn van een extreem krachtige gebeurtenis die een paar miljoen jaar geleden in de buurt van de kern van de Melkweg plaatsvond.
Het kan dus het gevolg van een bijzonder heftige eetbui van ons superzware zwarte gat geweest zijn. Maar, zo schrijven de onderzoekers, het kan ook door iets anders gekomen zijn, zoals plaatselijke sterformatie. “Hoe dan ook,” schrijft sterrenkundige Raymond Oonk (Universiteit Leiden, ASTRON, SURF), niet betrokken bij het onderzoek, “brengen deze prachtige beelden ons een kleine stap dichterbij het ontrafelen van de enorme invloed die zwarte gaten op hun omgeving uitoefenen.”
“MeerKAT is een voorloper van de Square Kilometre Array, oftewel SKA“, vertelt Oonk. SKA, die in 2022 de eerste metingen moet gaan doen, wordt de grootste radiotelescoop ter wereld. “De beelden die vandaag gepubliceerd zijn lichten een tipje van de sluier op van wat er allemaal nog meer te ontdekken valt en wat mogelijk zal zijn met SKA”, besluit de sterrenkundige.
Update 13 september: Dit artikel is verder uitgebreid met citaten van sterrenkundige Raymond Oonk (Universiteit Leiden, ASTRON, SURF).
Bronnen: Nature, University of Oxford, EurekAlert!1, 2
Beeld: SARAO/Oxford; Heywood et al., 2019/Nature
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!