‘De aanhouder wint’, ‘Baat het niet dan schaadt het niet’ zijn allebei spreekwoorden. Maar wanneer is iets een spreekwoord en wanneer een uitdrukking of gezegde?

Er zijn verschillen. ‘Uitdrukking’ is een heel breed begrip. Je kunt het gebruiken voor elke vaste combinatie van een aantal woorden met een figuurlijke betekenis. Het bekendste type uitdrukking is het ‘spreekwoord’, dat een algemene levenswijsheid verwoordt.

Oubollig

Voorbeeld: “Als het kalf verdronken is, dempt men de put.” Dat betekent dat pas ná een ongeluk voorzorgsmaatregelen worden getroffen. Omdat spreekwoorden nogal oubollig aandoen, gebruiken we ze vaak niet in hun geheel, maar zinspelen we er alleen op, bijvoorbeeld door te zeggen: “Als het kalf verdronken is…” of “Jaja, en nu gaan ze put dempen”.

Een ander type uitdrukking is het ‘gezegde’ of de ‘zegswijze’. Die bevat wel een vaste beeldspraak, maar geen wijsheid. Voorbeelden: “Wat heb ik nu aan mijn fiets hangen?” en “van hier tot Tokio”.

Volgens sommige bronnen is dat eerste een zegswijze omdat het een volledige zin met een werkwoord is; voor het tweede geldt dat niet, en daarom zou het een gezegde zijn. Maar dat onderscheid lijkt een beetje muggenzifterig.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 2/2019.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Laat hem via onderstaand formulier achter.

[contact-form-7 id=”141402″ title=”Vraag antwoord formulier”]

Tekst: Gaston Dorren

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!