Sommige wetenschappers en filosofen zijn van mening dat de vrije wil niet bestaat en dat we zelf geen bewuste beslissingen nemen. Als dat zo is, zou dat een hoop rust brengen, redeneert hoofdredacteur André.

Op de KIJK-redactie worden de hele dag beslissingen genomen. Zetten we ‘(N)iets te kiezen’ op de cover of ‘Vrije wil bestaat niet’? Kiezen we de blauwe versie van de cover-illustratie of de goudkleurige? Maken we het verhaal over de evolutie van hardloopschoenen (pagina 28 en verder) vier pagina’s lang of is het interessant genoeg voor zes pagina’s? Keuzes, keuzes. Dus toen Anouk Broersma met het voorstel kwam om een artikel te schrijven over of er iets als vrije wil bestaat, beslisten we – of ons collectieve onderbewustzijn – tijdens de redactievergadering dat dat een goed idee was.

Vrije wil

Anouks artikel over de wetenschappelijke kant van vrije wil deed me denken aan een boekje dat ik een tijdje geleden met veel plezier heb gelezen. In Verlichting voor luie mensen verwijst ook Paul Smit naar het onderzoek van neurowetenschapper Benjamin Libet. De Amerikaan mat de hersenactiviteit van proefpersonen en kon, milliseconden voordat die tijdens een test een knop indrukten al zien dat de persoon dat zou gaan doen. Readiness Potential (Gereedheidspotentiaal) noemde Libet dat.

Smits concludeert onder meer op basis van Libets experiment dat beslissingen spontaan door ons onderbewustzijn worden genomen en dat ons bewustzijn daar vervolgens commentaar bij verzint. Vergelijk het commentaar maar met Waldorf en Statler, de twee grappige oude zeikerds uit de Muppet Show. Het doorlopende muppet-commentaar dat je brein produceert, leidt tot gepieker, schuldgevoel, zorgen en doemscenario’s. Daar word je volgens de schrijver niet gelukkiger van en dus pleit Smit voor nondualiteit. Omdat je zelf kennelijk toch geen bewuste beslissingen neemt, kun je maar beter accepteren dat alles gaat zoals het gaat en je leven beschouwen als een – hopelijk leuke – film.

Volledige acceptatie

Ik weet niet of ik het helemaal met Smit eens ben, maar dat leven in volledige acceptatie zou wel een boel rust brengen. In ‘Wie is de baas?’ (pagina 14 en verder) kun je lezen hoe dat zit met onze vrije wil en of de wetenschap binnenkort uitsluitsel kan geven over wie of wat er in ons lijf nou eigenlijk aan de knoppen zit. Lees en oordeel zelf. Ga ik even door met piekeren over die gouden cover. Best mooi… Toch?

Deze redactioneel staat ook in KIJK 4/2020.

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!