Zoals bekend is een stukje van Spanje in Britse handen: Gibraltar. Dat bevalt de Spanjaarden absoluut niet, maar ondertussen houden zij ook al eeuwenlang twee gebiedjes in Marokko bezet. En zo zijn er nog wel meer voorbeelden van delen van een land die in een ander land liggen, met het nodige geruzie als gevolg. Welkom in de wondere wereld van de exclaves.

Wat: Baarle-Hertog
Aantal inwoners: 2865
Waar: Noord-Brabant
Van wie: België
Sinds: 1830

Een exclave is een geografische eigenaardigheid, maar het kan altijd gekker. Neem nu Baarle-Hertog, een Belgische exclave in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. En binnen die exclave liggen weer zeven lapjes grond die tot Nederland behoren (zie het kaartje). Exclaves binnen een exclave dus. Het resultaat: een lappendeken van grensovergangen, die vaak dwars door straten, huizen en tuinen lopen.

Dat levert waanzinnige verhalen op. Zo had een bankfiliaal lange tijd een ruimte in Nederland en eentje in België. Wilde de directeur met rust worden gelaten, dan meldde zijn secretaresse het bezoek dat hij “zich in het buitenland bevond”.

En in café ’t Hoekske ging de Nederlandse voordeur ’s avonds op slot, maar feestten de gasten verder aan de Belgische kant van de zaak. De Belgische wet kent namelijk minder strenge sluitingstijden, en op die manier mochten de gasten langer doorzakken dan in Nederland.

Nog een voorbeeld: een echtpaar liet een nieuwe voordeur op Nederlands grondgebied neerzetten omdat onze overheid meer sociale voorzieningen heeft voor hun gehandicapte kind.

Het grillige grensverloop kent echter ook een duister aspect. Zo komen Nederlanders vaak naar Baarle-Hertog om vuurwerk te kopen, want dat mag in België het hele jaar door. En lange tijd stond de regio bekend als een smokkelaarsnest. Nergens was het gemakkelijker voor boeven om aan justitie te ontsnappen.

Beroemd is het verhaal van een dame die gordijnen naar Nederland wilde smokkelen door ze om haar lichaam te wikkelen. Tonnetje rond werd ze naar het douanekantoor gebracht, waar ze moest wachten op een vrouwelijke functionaris om haar te fouilleren. Daar liep ze simpelweg naar de Belgische kant van het kantoor, gooide de gordijnen in een hoek, en stapte terug naar de Nederlandse kant. De Nederlandse douanebeambte moest haar ongestraft laten gaan.

Dit soort taferelen zijn grotendeels verleden tijd, vooral door de komst van de vrije handel tussen EU-lidstaten. Bovendien werken de Belgische en de Nederlandse politie steeds beter samen: sinds 1997 zijn de korpsen van beide landen samen gestationeerd in het Belgische gemeentehuis.

Dit is een voorbeeld uit het kaderverhaal ‘Geografische gekkigheid’ te vinden in KIJK 1/2021. Deze editie ligt in de winkel vanaf 17 december tot en met 20 januari.

Meer informatie:

• De Groene Amsterdammer: De kwestie Kaliningrad. Leven aan de rand van de Koude Oorlog
• TIME: Why the United States controls Guantanamo Bay
• De Tijd: ‘Gibraltar mag niet het slachtoffer van de Brexit zijn’
• Trouw: Baarle Nassau/Hertog: een extatische grenstwist die terugvoert tot 1198
• KIJK: Drie geruchtmakende staatsgrepen

Tekst: Merijn van Nuland

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!