Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Al peinzend op de fiets kwam Fred Bruggeman met een fundamentele kosmische vraag: waarom draait alles?
De aarde draait om zijn as en rond de zon, de zon draait samen met een heleboel andere sterren rond het centrum van de Melkweg. Je kunt de Melkweg daardoor zien als een draaiende schijf, een gigantische grammofoonplaat. Ook alle andere sterrenstelsels vertonen zo’n draaiing.
Lees ook:
Komt dat doordat het heelal vanaf de oerknal een soort basisrotatie heeft? Nee, want dan hadden de meeste sterrenstelsels dezelfde kant op moeten draaien. Ze hebben echter allemaal een eigen draairichting. Waar komt die draaiing dan wel vandaan?
Stofwolken
Dat heeft te maken met hoe sterrenstelsels zich vormen. Ze ontstaan uit samensmeltende stofwolken. In die stofwolken is de zwaartekracht niet perfect gelijkmatig verdeeld: de ene kant bevat altijd net wat meer stof dan de andere. Daardoor is de aantrekkingskracht aan de ene kant wat groter dan aan de andere, zodat twee stofwolken niet recht op elkaar af bewegen, maar steeds dichter om elkaar heen gaan draaien, tot ze uiteindelijk samensmelten.
Tijdens deze tango gaan de stofwolken steeds sneller draaien. Dat komt door een fundamentele natuurwet: hoe kleiner de draaicirkel wordt, hoe groter de draaisnelheid. Dat zie je bijvoorbeeld ook bij een kunstschaatser die een pirouette maakt: wanneer die zijn armen naar zich toe trekt, gaat hij sneller draaien. Zijn ze eenmaal samengesmolten, dan behouden de stofwolken hun snelle draaiing.
Vervolgens smelten ze samen met een andere stofwolk, waardoor ze weer een andere snelle draaiing krijgen, net zolang tot er uit al die draaiende wolken één groot sterrenstelsel is ontstaan. Doordat de draairichtingen van al die wolken elkaar nooit precies opheffen, houdt het sterrenstelsel als geheel ook een bepaalde draaiing.
Hoe de overgang van stofwolken naar sterrenstelsel precies verloopt, is trouwens nog verre van begrepen. Dat komt doordat je de vorming van een sterrenstelsel nooit live kunt volgen. Dat duurt miljoenen jaren.
Deze vraag kon je vinden in de KIJK-zomereditie (nu slechts €2,50).
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl.
Tekst: Yannick Fritschy
Beeld: ESA/Hubble, A. Bellini/NASA