Een van de best onderzochte plantensoorten ter wereld blijkt wetenschappers nog altijd te kunnen verrassen. 

Als je biologie studeert, krijg je hem al snel tijdens een les in het laboratorium voor je neus: Arabidopsis thaliana. Deze plant, hier bekend als de zandraket, is een geliefd studieobject onder biologen. Hij vermenigvuldigt zich snel, voornamelijk door middel van zelfbestuiving, en is klein waardoor er weinig plaats nodig is om de plant te kweken.  

Maar ondanks de aandacht die de zandraket van onderzoekers krijgt, hebben twee Amerikanen iets ontdekt dat andere wetenschappers over het hoofd hebben gezien. A. thaliana blijkt namelijk te beschikken over een nieuw orgaantje, zo schrijven ze in het vakblad Development.

Lees ook:

• Prehistorische plant onder de loep
• ‘De bottomline is telkens: kopen die planten’

Zeldzaam orgaan

Het plantenorgaan, de ‘cantil’ genoemd, bevindt zich met het ene uiteinde aan de steel van de zandraket. Met het andere houdt het het bloemdragende stengeltje omhoog. Hierdoor groeit het stengeltje niet direct vanuit de steel omhoog, maar ontstaat er een afstandje tussen de twee plantendelen. Je kunt de cantil daarmee ook wel vergelijken met een uitkragende ligger (oftewel: cantilever) in de bouw.

Dat de meeste biologen het orgaantje over het hoofd hebben, kan liggen aan het feit dat het niet bij elke zandraket aanwezig is. Sowieso vormt de cantil zich alleen bij de eerste bloemen van het bloeiseizoen, en als de dagen kort zijn. Bij dagen met meer dan 12 uur licht, zullen de planten het orgaan niet ontwikkelen. Bovendien hebben sommige Arabidopsis een genetische mutatie waardoor ze überhaupt niet in staat zijn om de cantil te vormen.

Luchttoevoer

Een van de auteurs van de paper, Timoty Gookin (Penn State University), gaf aan de cantils in 2008 al te hebben gespot. Maar hij vertrouwde zijn resultaten niet helemaal: “Ik dacht dat het om genetische vervuiling ging, misschien door milieuverontreinigend water, de bodem of kunstmest. Ik dacht zelfs even dat het een gevolg kon zijn van de luchttoevoer in het gebouw.”

De wetenschapper besloot het toch nader uit te zoeken. Samen met Sarah Assmann kweekte hij 3782 planten tot ze volwassen waren, en inspecteerde hij meer dan 20.000 bloemdragende stengeltjes van de Arabidopsis-plant. Over dit onderzoek deden de Amerikanen maar liefst twaalf jaar.

Voordeel?

Niet alleen in het lab gekweekte zandraketten bleken de cantil te vormen, maar ook in het wild groeiende exemplaren. Ook ontdekten Gookin en zijn collega dat planten met een bepaalde genetische samenstelling de orgaantjes vaker ontwikkelden. Meer onderzoek is nodig om te bepalen welke genetische factoren precies ten grondslag liggen aan de vorming van de cantils.

Wat de functie van het orgaantje is en of de cantil de zandraketten ecologisch voordeel geeft, is niet bekend. “Dat vind ik jammer aan deze studie”, laat de Wageningse hoogleraar biochemie Dolf Weijers aan de NRC weten. Gelukkig is er altijd ruimte voor verder onderzoek.

Bronnen: Development, The company of biologists via EurekAlert!, NRC

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!