Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De vondst van wat aandoet als een soort dino-kinderdagverblij, suggereert dat dinosauriërs veel eerder in sociale kuddes leefden dan men dacht.
Uitgestrekt in het gras zit Dr. Grant, zijn benen gereduceerd tot pudding na het zien van een levende Brachiosaurus. Beduusd tuurt hij naar een groep echte (!) dinosauriërs die staan te drinken: “They’re moving in herds. They do move in herds.”
De kudde planteneters was een van de minder controversiële punten uit de film Jurassic Park (1993). Al enige tijd zijn wetenschappers het er immers over eens dat sommige dinosauriërs tijdens het late Jura inderdaad in kuddes leefden. Maar volgens MIT-onderzoekers deden ze dat al veel langer: 193 miljoen jaar geleden, zo schrijft het team in wetenschappelijk tijdschrift Nature Scientific Reports.
Lees ook:
Dino-hotspot
Dat er dinosauriërs in kuddes leefden, was bekend. Onduidelijk was wanneer en hoe dit complexe, sociale gedrag ontstond. Het vroegste bewijs ervoor dateerde uit het late Jura, 153 miljoen jaar geleden. Maar de fossielen die onderzoekers in 2013 in de Laguna Colorada-formatie in Patagonië ontdekten, brengen dat 40 miljoen jaar terug.
In deze formatie trof het team de 193 miljoen jaar oude restanten van tachtig vooral jonge Mussaurus patagonicus aan en meer dan van diens honderd eieren. M. patagonicus (zie openingsbeeld) was een herbivoor die tijdens het vroege Jura leefde. Het was een van de voorlopers van de gigantische langnekken die later over het aardoppervlak zouden rondlopen.
Opvallende verdeling
Een grote groep van dezelfde (sommige ongeboren) dinosauriërs bij elkaar dus. Indrukwekkend, maar op zichzelf nog niet voldoende om te spreken van een sociale kudde. Volgens de onderzoekers zijn er echter verschillende aanwijzingen die hun conclusie onderbouwen. De belangrijkste is de verdeling van de overblijfselen; niet willekeurig, maar in groepjes van dezelfde leeftijd.
Zo werden de fossielen van de jongsten dino’s rond de nesten gevonden, en troffen de onderzoekers de eenjarige koters ook bij elkaar aan, iets verderop. De (bijna) volwassenen waren veelal alleen of in paartjes, maar wel allemaal binnen een gebied van een vierkante kilometer.
Volgens de onderzoekers duidt onder meer deze verdeling op een goed georganiseerde kuddestructuur. De jongen vermaakten zich samen rond de broedplek, terwijl de ouders eropuit gingen om allemaal, als een gemeenschap, voedsel voor de hele kudde te vinden.
“Er zijn verschillende ‘lines of evidence’ gevonden die elk naar een mate van kuddegedrag wijzen”
Anne Schulp (Naturalis Biodiversity Center en Universiteit Utrecht)
Kuddegedrag
Een heel mooi verhaal, vindt paleontoloog en dinosaurusexpert Anne Schulp (Naturalis Biodiversity Center en Universiteit Utrecht), niet betrokken bij het onderzoek. “Fossiele resten vertellen meestal vooral over de vorm, de bouw, de grootte en de ouderdom van een dier. Het is veel moeilijker om iets over gedrag terug te puzzelen.”
Voetsporen kunnen aanvullende informatie leveren, net als vergelijkingen met dieren die ‘nu’ leven. “Maar het leuke van dit onderzoek is dat er verschillende ‘lines of evidence’ zijn die elk naar een mate van kuddegedrag wijzen. Dat lukt lang niet bij elke vindplaats.”
Het leven in kuddes zou de herbivoor en andere sociale vergelijkbare soorten, mogelijk een evolutionair voordeel gegeven hebben. Deze vroege dino’s, de voorlopers van de sauropoden, stammen uit het late Trias, kort voor er door een nog mysterieuze gebeurtenis (of samenkomst van meerdere gebeurtenissen) massaal soorten uitstierven. De sauropodomorpha (lees: M. patagonicus en dergelijke) overleefden het en gedijden tijdens het vroege Jura.
Oorsprong?
Onderzoekers vermoeden dat ook twee andere vroege dinosauriërs rond dezelfde periode in kuddes leefden: Massospondylus uit Zuid-Afrika en Lufengosaurus uit China. De leeftijdsbepaling voor die dinosauriërs is echter een stuk minder precies dan bij deze nieuwe studie. “Bij de datering in het nieuwe onderzoek heb ik geen aarzeling”, aldus Schulp. “Ze hebben de analyses nog wat uitgebreid en de ouderdom steviger vastgespijkerd.”
“Er valt een punt te maken dat de oorsprong van kuddegedrag nog iets verder terug in de tijd ligt”
Anne Schulp (Naturalis Biodiversity Center en Universiteit Utrecht)
Op de vraag of M. patagonicus de eerste dinosauriër was die het kuddegedrag vertoonde, of dat de oorsprong ervan nog eerder was, zegt de paleontoloog: “De onderzoekers tonen hier kuddegedrag aan bij dieren die 193 miljoen jaar geleden leefden. Als je in de stamboom kijkt, valt er zeker een punt te maken dat de oorsprong zelfs nog iets verder terug in de tijd ligt.”
Bronnen: Nature Scientific Reports, MIT via EurekAlert!, EurekAlert!2
Beeld: Jorge Gonzalez; Vincent Fernandez, ESRF/NHM