Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Met een lonkende geurencocktail zou deze parasiet gezonde mannetjesvliegen verleiden tot een fatale paring met een geïnfecteerde soortgenoot.
Als het om de verspreiding van zijn soort gaat, lijkt er voor schimmel Entomophthora muscae geen brug te ver. De parasiet kruipt achter de knoppen van het brein van zijn gastheer (de huisvlieg) en maakt die tot een gehoorzaam schimmelfabriekje. En dat niet alleen: die vlieg, op dat punt niet veel meer dan een huls met schimmelsporen, zou een geurencocktail produceren waar mannetjesvliegen wild van worden. Met alle gevolgen van dien.
Lees ook:
De teugels in handen
Organismen doen hard hun best om hun voorzetting op aarde te verzekeren. Soms tot op het bizarre af, zo blijkt maar weer uit een onderzoek van ecologen aan de Kopenhagen-universiteit. Als parasitaire schimmel E. muscae een huisvlieg (Musca domestica, of kamervlieg) weet te infecteren, begint een luguber, maar – toegegeven – slim ‘spel’, met als doel zoveel mogelijk andere vliegen te infecteren.
Genesteld in een vliegenbrein heeft de parasiet de teugels volledig in handen. De schimmel stuurt de geïnfecteerde vlieg als een soort hersenloze zombie naar een zo hoog mogelijke plek. Als de gastheer, die onderhand bol staat van de schimmelsporen, daar vervolgens het loodje legt, kunnen de sporen zich flink ver verspreiden.
Aantrekking
Deze zombificatie-tactiek, die E. muscae ook op andere insecten zoals de strontvlieg toepast, kenden wetenschappers al. Volgens de Deense onderzoekers gaat de schimmel echter nog een stapje verder. De parasiet zou niet alleen zorgen dat de sporen zich zo ver mogelijk kunnen verspreiden, maar ook dat potentiele gastheren (lees: andere, gezonde vliegen) lekker dichtbij komen.
Héél dichtbij: het team achter het nieuwe onderzoek gaf mannetjesvliegen de keus te ‘paren’ met geïnfecteerde of niet-geïnfecteerde vliegenkarkassen. Hoewel de mannetjes geen duidelijke voorkeur hadden – necrofilie klaarblijkelijk geen enkel probleem – nam de hoeveelheid ‘paringen’ toe als er een karkas in een vergevorderd stadium van spoorvorming was. Anders gezegd: hoe meer schimmelsporen, hoe hitsiger de mannetjesvliegen leken.
Volgens de onderzoekers produceert de schimmel in dat late ‘infectie-stadium’ waarin er veel sporen losgelaten worden, een specifieke geurencocktail die werkt als een soort afrodisiacum. De vliegen komen er als op stroop op af.
Hersenspoeling
Om te kijken of dit gedrag een voordeel heeft voor de schimmel, hield het team de mannetjesvliegen tien dagen in de gaten. En jawel: bijna driekwart van de vliegen die met een geïnfecteerd karkas in aanraking waren gekomen, bleken zelf ook geïnfecteerd geraakt te zijn met de schimmel.
Hoe bizar de werkwijze van de schimmel ook is, het is minder uniek dan je wellicht denkt. Parasieten hebben passen dergelijke ‘hersenspoeling’ stiekem best regelmatig toe. Zo verdwijnt bij muizen met de parasiet Toxoplasma gondii de angst voor katten als sneeuw voor de zon, en dwingt de paardenhaarworm hun niet-zwemende sprinkhaangastheer een fatale duik te nemen.
Het onderzoek werd gepubliceerd op preprint server bioRxiv.
Bronnen: bioRxiv, Science Alert, phys.org
Beeld: Naundrup et al., 2021