Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een miljoen ton aan rookdeeltjes van de Australische bosbranden in 2019 en 2020 hebben de ozonlaag aangetast, blijkt uit nieuw onderzoek van de Universiteit van Waterloo.
Het rampjaar 2020 werd ingeluid door massale bosbranden in het westen van Australië. Meer dan 24 miljoen hectare aan land brandde weg – dat is bijna zes keer het oppervlak van Nederland. Maar daar bleef het niet bij. Chemici van de Universiteit van Waterloo schrijven in het wetenschappelijke blad Science dat de bosbranden een miljoen ton aan rookdeeltjes de ozonlaag inbliezen. De rook tastte maandenlang de beschermlaag van onze aarde aan.
Lees ook:
- Is het gat in de ozonlaag aan het helen?
- James Webb kan ‘luchtvervuiling van aliens’ zien
- Hebben bosbranden invloed op het klimaat?
Ozonvernietiger
De ozonlaag bevindt zich op zo’n 15 tot 35 kilometer van de aarde. Deze bundel van ozondeeltjes weerkaatst een groot deel van de schadelijke uv-straling, waardoor onze planeet leefbaar blijft.
Maar het ozonomhulsel van de aarde is broos. Ozon kan namelijk alleen onder heel specifieke omstandigheden blijven bestaan. Normaalgesproken reageert de stof distikstofpentoxide in de atmosfeer met zonlicht, waardoor stikstofdioxide ontstaat. Deze stof is cruciaal voor het behoud van de ozonlaag. Stikstofdioxide bindt zich namelijk aan het chloor in de lucht – een stof die op zichzelf ozondeeltjes zou vernietigen. Zolang er maar genoeg stikstofdioxide is, kan chloor geen ozondeeltje kwaad doen.
ACE-satelliet
De wetenschappers uit Waterloo gebruikten data van de Atmospheric Chemistry Experiment-satelliet om te onderzoeken hoe de Australische bosbranden de kwetsbare balans van de ozonlaag beïnvloedden. De ACE-satelliet meet al meer dan achttien jaar moleculen in de atmosfeer. Het instrument weet welke deeltjes op welke golflengtes licht absorberen. Deze zogeheten absorptiepatronen zijn een soort vingerafdrukken voor moleculen; met de unieke patronen kunnen wetenschappers specifieke molecuulstructuren identificeren.
Zo weten de scheikundigen dat de bosbranden zure rookdeeltjes naar de ozonlaag waaiden die daar de chemie verstoorden. De rookwolk zette distikstofpentoxide niet om in stikstofdioxide, maar salpeterzuur. In de 18-jarige loopbaan van de ACE-satelliet was het gehalte stikstofdioxide nog nooit zó laag. Het chloor dat normaal gesproken bindt met stikstofdioxide kon nergens meer heen. In plaats daarvan verwoestte de stof alle omringende ozondeeltjes.
Wouter Peters, professor modellering van de atmosferische samenstelling aan de Rijksuniversiteit Groningen, vindt de resultaten van het onderzoek indrukwekkend: “Sterk aan de studie is de kwantificering van de veranderingen niet alleen in ozon, maar ook in de verschillende componenten die bijdragen aan de snelle afbraak. Daarmee schetsen ze een ander, en in zekere zin nieuw, mechanisme dan we typisch zien voor snelle O3-afbraak aan de polen.”
De rookwolk hield de enorme daling in stikstofdioxide ongeveer zes maanden in stand. Volgens Peters gaat dat herstel langzaam omdat de aanwezige rookpluim eerst moet verdwijnen. Hij verduidelijkt: “Dit kan via chemische afbraak, of door verdunning in de atmosfeer – zoals een druppel melk in de koffie verdwijnt. Beide gaan niet zo snel op deze hoogte waar het koud is en de lucht weinig menging ondervindt.”
Hoewel de ozonlaag langzaam maar zeker herstelt, zijn de Canadese wetenschappers nog niet gerust. Dankzij klimaatverandering komen bosbranden namelijk steeds vaker voor. De chemici dringen daarom aan op strenge klimaatmaatregelen, voordat ook onze onze ozonlaag in rook opgaat.
Bronnen: Science, MIT News, KNMI
Beeld: Pixabay