Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Van twee modellen voor planeetvorming is één duidelijk favoriet. Toch vormt deze recent ontdekte exoplaneet zich op de minder gebruikelijke wijze.
Waar komen planeten vandaan? Het is een vraag die bij veel astronomen dagelijks door het hoofd spookt. Hoewel er nog veel mysteries rondom het onderwerp bestaan, hebben sterrenkundigen twee modellen die in grote lijnen uitleggen hoe hemellichamen zoals onze eigen aarde tot stand komen. Een van deze modellen is veel populairder, maar onderzoekers van het NASA-Ames Research Center hebben een Jupiterachtige planeet ontdekt die zich momenteel volgens de andere wijze vormt. Ze schrijven erover in Nature Astronomy.
Lees ook:
Vreemde eend
Planeten komen samen met hun ster tot stand. De hemelobjecten worden in een gasschijf rondom de jonge vuurbol gevormd. Het meest geaccepteerde model voor planeetvorming is kernaccretie. Hierbij blijven kleine stofdeeltjes in het gas aan elkaar ‘plakken’ totdat zich een solide kern vormt. Hier blijven gasdeeltjes aan vastkleven, waardoor de planeet-in-wording steeds verder groeit. Via een soort sneeuwbaleffect ontstaat dan uiteindelijk, na miljoenen jaren, een planeet. Dit model is erg populair. Toch kan het niet elk aspect van planeetvorming uitleggen, zoals hoe planeten zich heel ver van hun ster kunnen vormen. Op zulke grote afstanden is er simpelweg te weinig materiaal voor kernaccretie.
De nieuwe planeet, die ontdekt is met de Japanse Subarutelescoop op Hawaï en de Hubble-ruimtetelescoop, komt juist niet op deze manier tot stand. De gasreus AB Aurigae blijkt negen keer zo zwaar en bijna drie keer zo groot te zijn als Jupiter, en is zich nu aan het vormen volgens het zogeheten schijfinstabiliteitsmodel. In plaats van dat hij wordt opgebouwd uit kleinere deeltjes, ontstaat het hemellichaam uit een grote wolk gas die onder zijn eigen zwaartekracht instort. Hierbij ontstaan een of meerdere ruimteobjecten met planetaire afmetingen.
Niet alleen zijn ontstaan is bijzonder, ook de positie van de planeet is opmerkelijk. AB Aurigae b staat namelijk 14 miljard kilometer van zijn 1 tot 5 miljoen jaar oude ster vandaan (de zon is bijna 5 miljard jaar oud), 93 keer de afstand tussen de aarde en de zon. Het is heel ongebruikelijk dat een planeet zo ver van zijn ster staat. Hierdoor dachten astronomen eerst dat het een tweede ster zou worden.
Jupiter
Ignas Snellen, hoogleraar observationele astrofysica aan de Universiteit Leiden, is jaloers op de ontdekking van AB Aurigae b. “Ik had hem graag zelf willen ontdekken”, vertelt hij aan KIJK. “Dit is heel mooi werk.” Ondanks dat het kernaccretiemodel populairder is, weet Snellen zeker dat deze planeet door schijfinstabiliteit wordt gevormd: “Zo ver van de ster vandaan kan het niet anders. Dan is er veel te weinig materiaal in de buurt om de planeet geleidelijk op te bouwen.” Deze ontdekking wil niet meteen zeggen dat kernaccretie geen nuttig model is. “Waarschijnlijk gebeurt dit dan alleen als planeten dichterbij de ster liggen, zoals bij Jupiter en Saturnus”, legt Snellen uit.
Astronomen hopen nog veel van het vormende hemelobject te kunnen leren. Het is wel eens eerder gebeurd dat er een planeet ‘in wording’ is ontdekt, maar die bevond zich al in de eindfase. AB Aurigae b is uniek omdat hij midden in het vormingsproces lijkt te zitten. Sterrenkundigen hopen daarom met deze ontdekking meer over het schijfinstabiliteitsmodel te weten te komen.
Bronnen: Nature Astronomy, ScienceAlert
Beeld: NASA/JPL-Caltech/R. Hurt