De woorden ‘papa’ en ‘mama’ vinden hun oorsprong in het Frans. Maar de hoofdgebruikers van de woordjes – baby’s – hebben er ook iets mee te maken.

Het korte antwoord op deze vraag is: uit het Frans. Die taal was eeuwenlang de taal van de hoogste kringen, en het was dan ook très chic als je een paar woordjes Frans beheerste. In de zeventiende eeuw begon de elite papá en mamá te zeggen, met het accent op de tweede lettergreep. Na verloop van tijd ging ook ‘de gewone man’ die woorden gebruiken, maar dan met de Nederlandse uitspraak. Veel Franse leenwoorden hebben in die tijd dezelfde weg afgelegd, denk aan ‘peinzen’ (van penser), ‘ajuus’ (van adieu) en ‘kreng’ (van carogne, oftewel rottend kadaver).

Lees ook:

• Waar komt ‘uit de kast komen’ vandaan?
• Vallen mannen vaker iemand in de rede dan vrouwen?

Mamamama, babababa

Naast de modieuze Franse woorden zijn de oudere Nederlandse woorden ‘moeder’ en ‘vader’ ook blijven bestaan. Misschien is het je weleens opgevallen dat ‘mama’ en ‘papa’ en ‘moeder’ en ‘vader’ niet alleen op elkaar lijken, maar ook op ouder-woorden in andere talen. Mother en father, Mutter en Vater, madre en padre: meestal zijn er twee lettergrepen, de beginletters zijn vaak hetzelfde, en ze eindigen op een klinker of op -er. Zelfs in niet-verwante talen gaat dit vaak op: in het Swahili noem je je ouders mama en baba, in het Vietnamees mę en bô‘, en in het Quechua (een taal uit Ecuador en omstreken) spreek je van mama en tayta.

Hebben al die talen dat dan ook uit het Frans geleend? Nee, zó alomtegenwoordig waren de Fransen nou ook weer niet. De verklaring zit ‘m in de hoofdgebruikers van deze woorden: baby’s. Voordat die hun eerste echte woordjes gaan zeggen, oefenen ze hun spraakorganen alvast door rijtjes klanken te herhalen: mamamama, babababa. Ze beginnen met de klanken die het makkelijkst zijn, omdat je er alleen je lippen en je stembanden voor nodig hebt, en geen tong of tanden of zoiets ingewikkelds. Ouders, blind van verliefdheid als ze zijn, interpreteren dit gebrabbel wereldwijd als aanspreektitel (“Ja! Mama! Papa! Wat knap!”). Nog even aanpassen aan het klanksysteem van je taal, en voilà: een nieuw woord voor de ouwelui is geboren.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 9/2021.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. 

Tekst: Sterre Leufkens

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!