De eerste satelliet die signalen van de ene kant van de wereld naar de andere kon doorseinen, werd zestig jaar geleden in juli gelanceerd. Toch is deze Telstar 1 lang niet zo beroemd geworden als sommige andere satellieten. Op deze pagina’s zetten we hem alsnog in het zonnetje, samen met zes andere kunstmanen die nooit de credits kregen die ze verdienden.

Anders dan je misschien zou denken als je astronauten ziet rondzweven in het ISS, is er in de ruimte overal zwaartekracht. Waar je jezelf ook bevindt: er is altijd een hemellichaam dat jou naar zich toe trekt. Maar er zijn ook plekken in de ruimte waar twee verschillende hemellichamen precies even hard aan je trekken. Zulke plekken heten lagrangepunten. Iedere combinatie van twee hemellichamen kent vijf van die plekken – en dus ook de aarde en de zon.

ISEE 3

Als je een relatief klein object (zoals een satelliet) naar een van die lagrangepunten brengt, blijft het ten opzichte van de aarde en de zon altijd op dezelfde plek. We maken daar dankbaar gebruik van en plaatsen er bijvoorbeeld telescopen. De eerste satelliet in zo’n lagrangepunt was de International Sun-Earth Explorer 3 (ISEE 3). Deze observatiesatelliet werd gelanceerd op 12 augustus 1978 en bereikte acht dagen later zijn bestemming. Vanaf dat moment bevond hij zich op 1,5 miljoen kilometer van de aarde, tussen onze planeet en de zon. ISEE 3 bewees niet alleen het bestaan van lagrangepunten, maar bestudeerde vanaf lagrangepunt 1 ook het effect van de zonnewind op het magnetisch veld van de aarde.

Na zijn oorspronkelijke missie zorgde de kunstmaan nog voor een andere primeur. In 1982 doopte de NASA hem om tot International Cometary Explorer (ICE) en stuurde hem naar de komeet Giacobini-Zinner. Drie jaar later werd ICE de eerste satelliet die een komeet bezocht. In september 1985 vloog hij door de staart van Giacobini-Zinner. Ondertussen zweven er talloze satellieten om de lagrangepunten waarvan ISEE 3 het bestaan aantoonde. Bij L1, het punt waar ISEE 3 zelf een kleine vier jaar hing, vliegen nu onder andere zonneobservator SOHO, zonnewindonderzoeker Wind en ruimtetelescoop DSCOVR rond.

Dit is een voorbeeld uit het kaderverhaal ‘7 vergeten satellieten’ te vinden in het extra dikke zomernummer van KIJK. Deze editie ligt vanaf 2 juni in de schappen.

Meer informatie:

• eoPortal Directory: ISEE-3 / ICE (International Cometary Explorer) mission
• NASA: The International Sun-Earth/Cometary Explorer 3
• Spacepage: Telstar 1
• KIJK: Hoe een oude satelliet het informatietijdperk inluidde

Tekst: Nick Kivits

Beeld: NASA