Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Ruimtetelescoop Gaia heeft nieuwe onthullingen over de Melkweg gedaan, en die zijn op zijn zachtst gezegd interessant.
Alle sterren die je met het blote oog aan de hemel kunt zien, liggen binnen een afstand van een paar honderd lichtjaar. Ze zijn zo helder dat ze voor wetenschappers goed te onderzoeken zijn. Maar als we verder kijken dan dat, wordt het een ander verhaal. Van maar weinig sterren voorbij pakweg 300 lichtjaar hebben we een nauwkeurige afstandsbepaling, laat staan van sterren aan de andere kant van de Melkweg, die een diameter heeft van zo’n 100.000 lichtjaar.
Om alle sterren en planeten van de Melkweg in kaart te brengen, schoot de ESA eind 2013 Gaia de ruimte in. Drie jaar later presenteerde de Europese ruimtevaartorganisatie de eerste bevindingen, om in 2020 een nieuwe dataset aan het grote publiek te tonen. En de ruimtetelescoop kwam onlangs met een indrukwekkende update die nieuwe informatie prijsgeeft over bijna twee miljard sterren.
Lees ook:
Tsunami’s
Een van de meest verrassende, nieuwe bevindingen is dat Gaia sterbevingen – bewegingen op het oppervlak van een ster – kan detecteren. Een capaciteit die de ESA oorspronkelijk niet in de ruimtetelescoop heeft gebouwd.
Eerder ontdekte Gaia al wel zogenoemde radiële oscillaties. Deze zorgen ervoor dat sterren periodiek zwellen en krimpen, terwijl ze hun bolvorm behouden. Maar de ruimtetelescoop spotte de afgelopen twee jaar ook trillingen die meer lijken op grootschalige tsunami’s, en die de vorm van een ster veranderen. Deze bevingen ontdekte Gaia in duizenden sterren.
Trots
Verder heeft de telescoop de chemische samenstellingen van de sterren in kaart gebracht. Zo ontdekte hij dat sommige sterren in onze Melkweg zijn gemaakt van oermaterie – lichte elementen zoals waterstof en helium die tijdens de oerknal zijn gevormd. Als deze vervolgens sterven, komen er andere, zwaardere elementen vrij die op hun beurt weer nieuwe sterren kunnen vormen. Gaia spotte dan ook naast lichtbollen die uit oermaterie bestaan, sterren die zijn opgebouwd uit zware metalen.
Op basis van deze chemische analyse kon Gaia ook aanwijzen welke sterren eigenlijk niet in onze Melkweg thuishoren. Die zijn afkomstig uit andere stelsels. “Deze spectroscopische waarnemingen gaat astronomen nog decennia aan ontdekkingen opleveren”, zegt sterrenkundige Ignas Snellen van de Leiden University enthousiast. “Hier mag Europa echt trots op zijn.”
Oorsprong zonnestelsel
Maar we scheppen nog even verder op. In de dataset vind je namelijk ook informatie over de massa en evolutie van meer dan 800.000 dubbelsterren, een tweetal sterren dat om een gemeenschappelijk zwaartepunt beweegt. En nieuwe data over maar liefst 156.000 planetoïden die ons meer kennis kunnen geven over de oorsprong van ons zonnestelsel.
We zijn benieuwd naar de vierde zwik bevindingen. Zet ‘m op, Gaia.
Bronnen: ESA, allesoversterrenkunde.nl
Beeld: ESA/D. Ducros, 2013