Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Mentaal zwaar werk is uitputtend doordat er een ophoping van giftige bijproducten in de hersenen ontstaat, suggereert nieuw onderzoek.
Schaakspelers hebben ermee te maken en jij na een lange werkdag vast ook: mentale moeheid. Je wilt dan het liefst op de bank ploffen en nergens meer over nadenken. Nu blijkt dat dit fenomeen ook fysiologisch is te verklaren. Wetenschappers van het Paris Brain Institute en de Sorbonne Universités, onder leiding van Mathias Pessiglione, ontdekten dat van lang en hard nadenken je brein een beetje vergiftigd raakt.
Lees ook:
Letters sorteren
Lang dachten neurowetenschappers dat mentale moeheid een illusie is die je hersenen creëren omdat ze gewoonweg leukere dingen willen doen. Maar de huidige onderzoekers wilden weten of er niet toch een fysiologische oorzaak is. Ze vermoedden dat de vermoeidheid ontstaat door het verwerken van giftige bijproducten van hersenactiviteit.
De hypothese werd getoetst bij 40 vrijwilligers. Deze mensen werden ingedeeld in twee groepen. Een groep moest hard mentaal werk doen voor ruim 6 uur. Dat werk bestond uit het sorteren van letters die op het scherm verschenen, naar klinkers/medeklinkers of hoofdletters/kleine letters, afhankelijk van de kleur. De andere groep moest hetzelfde doen maar kreeg langer de tijd en de kleurverandering ging minder snel.
Giftige ophoping
Tijdens de ‘werkdag’ werden de deelnemers op regelmatige momenten onderworpen aan een hersenscantechniek die magnetische resonantie-spectroscopie (MRS) wordt genoemd. Met MRS kunnen bepaalde stoffen in de hersenen in kaart worden gebracht. Zo zagen Pessiglione en zijn collega’s dat bij harde denkers de concentratie van het stofje glutamaat in de hersenen harder steeg bij de minder harde denkers.
Glutamaat is een neurotransmitter die nodig is voor een goede communicatie tussen de hersencellen. Maar te veel ervan werkt als een soort gif: je hersenen worden er trager van. Het moet dus snel worden opgeruimd voor het kan ophopen.
Glutamaat opruimen
Het onderzoeksteam denkt nu dat mentale moeheid een soort signaal is van je brein: “ik kap er even mee, want ik moet eerst het giftige glutamaat opruimen”. Dat de harde denkers daadwerkelijk vermoeider waren aan het eind van de ‘werkdag’ bleek uit de hogere scores voor moeheid die ze opgaven. Ook zagen de onderzoekers bij deze groep meer moeheidssignalen, zoals een verminderde pupilverwijding.
Na de werkdag mochten de deelnemers ook nog keuzes maken uit verschillende beloningen. Daaruit bleek dat de harde denkers eerder kozen voor een snelle en makkelijke beloning (zoals geld naar ze overmaken) dan een prijs waar ze langer op moesten wachten en meer onzekerheid gaf (zoals een loterij).
Volgens Pessiglione en zijn team suggert dit dat hard nadenken niet alleen een fysiologische oorzaak heeft (de recycling van een potentieel giftige stof) maar ook nog eens het maken van beslissingen beïnvloedt. Dat laatste klinkt eigenlijk best logisch; je moet er even rustig voor zitten om die ophoping aan glutamaat weg te werken.
Verfrissend experiment
“Het is verfrissend te zien dat deze onderzoekers de poging wagen om hun associatie te bepalen met meetbare gegevens van het brein: hersenactivatie met fMRI en de hoeveelheid glutamaat met MRS”, vertelt cognitief neurowetenschapper Fren Smulders (Universiteit van Maastricht). “Verder lijkt hun theoretische model goed in elkaar te zitten. De resultaten van de pupil-metingen ondersteunen hun argumenten ook goed.”
Er is volgens hem wel een ‘maar’. “Zoals de auteurs van de publicatie zelf ook al aangeven, is het lastig om sterke conclusies te trekken over het oorzakelijke verband. Dus: is de ophoping van glutamaat nou echt de oorzaak van de vermoeidheid, of is het een gevolg ervan? Is het misschien een poging van het brein om te compenseren voor de vermoeidheid? Dat zou een compleet andere interpretatie zijn, met dezelfde gegevens.”
Beentjes omhoog
Om definitief bewijs te vinden dat een te veel aan de neureotransmitter je vermoeid maakt is dus meer onderzoek nodig. Pessiglione hoopt dat het in de toekomst mogelijk wordt de productie van glutamaat en andere neurotransmitters daadwerkelijk te stimuleren. “De volgende stap is inderdaad de directe manipulatie van glutamine”, geeft Smulders aan.
De kennis zou dan misschien ook nieuwe inzichten kunnen bieden in de behandeling van de burn-out, waar harde werkers soms mee kampen. Maar voor nu is het oeroude recept na een zware mentale taak: lekker die beentjes omhoog en uitrusten maar.
Bronnen: Current Biology, Cell Press via EurekAlert!