“Mogen deze ivoren tanden de luizen van haar en baard verwijderen.” Dat staat in het oeroude Kanaänitische alfabet op deze 3700 jaar oude luizenkam geschreven.

Hoofdluis is van alle tijden. Zelfs de rijkelui in de welgestelde stadsstaat Lachis in Kanaän, zoals het gebied tussen de Jordaan en de Middellandse Zee in de oudheid heette, hadden er last van. Wat gebruikten ze toen? Een luizenkam natuurlijk. Onderzoekers van onder meer de Hebrew University in Israël hebben nu een ivoren luizenkam van 3700 jaar oud gevonden met een Kanaänitische inscriptie die verwijst naar het gebruik.

Lees ook:

• Menselijke botten waarschijnlijk gebruikt als meststof
• Bewijs voor ‘oudste wijn ter wereld’ gevonden

Basis voor moderne alfabetten

Het eerste volledige alfabet werd ongeveer 3800 jaar geleden geschreven in de Kanaänitische taal. Deze Kanaänitische letters vormden de basis voor bijna alle moderne alfabetten, van het Arabisch en Latijns tot het Cyrillisch en Hebreeuws.

Tot nu toe waren er op archeologische voorwerpen en geschriften geen volledige zinnen in het Kanaänitisch ontdekt. Maar daar brengt de ivoren luizenkam nu verandering in.

De kam werd al in 2017 opgegraven nabij Lachis. De letters zijn zo ondiep uitgesneden dat de archeologen in eerste instantie niet doorhadden dat er een volledige zin stond. Dat kwam pas dit jaar na uitgebreid microscopisch onderzoek aan het licht.

Luxe luizenkam

De tanden van de kam zijn deels gebroken en vervormd. Aan de ene kant bevinden zich zes dikke tanden, bedoeld om klitten uit het haar te halen. De veertien kleinere tanden aan de andere kant dienen om luizen en hun eitjes te verwijderen. De hele kam is 2,5 bij 3,5 centimeter groot.

Luizenkammen werden in die tijd vaak gemaakt van hout of bot. Maar deze is van ivoor, een duur en exotisch materiaal. Waarschijnlijk was het dan ook een uit Afrika geïmporteerd luxeproduct voor de wat rijkere Kanaänieten.

Het onderzoeksteam vond naast de letters ook overblijfselen van luizen. Die waren zo’n 0,5 millimeter groot en zaten vooral op twee van de kleinere tanden.

Dialecten

Volgens de onderzoekers is de vondst om meerdere redenen bijzonder. Ten eerste gaat het hier om een zin uit het specifieke Kanaänitische dialect dat in Lachis werd gesproken. Daardoor kunnen wetenschappers het nu vergelijken met andere dialecten in het gebied.

Ten tweede biedt de kam inzichten in de haarverzorging in die tijd. En ten slotte gaat het hier om het eerste voorwerp uit Lachis waarbij de inscriptie is gericht op het gebruik ervan en niet, zoals meestal het geval is, verwijst naar de eigenaar of voor diegene voor wie het bestemd is.

Dat laatste vindt archeoloog Peter Akkermans van de Universiteit Leiden zeer interessant. “Dat gegeven kan ons meer vertellen over de hygiëne en ziektes uit die tijd in dit gebied waarbij luizen een rol speelden.”

“De onderzoekers lijken de kam binnenstebuiten te hebben gekeerd; dit is goed onderzoek naar een bijzonder object”, vervolgt hij. “Wel zou het nog beter zijn geweest als de context van de vondst in het artikel preciezer was uitgevlooid. Wat deed die kam in die afvalkuil? Hoe kwam hij daar terecht, naast complete aardewerken potten? Ik hoop dat daar nog meer onderzoek naar komt.”

Bronnen: Jerusalem Journal of Archaeology, The Hebrew University of Jerusalem via EurekAlert!

Beeld: Dafna Gazit, Israel Antiquities Authority

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!