We hebben hem de afgelopen tijd vaak nodig gehad: de regenjas. En dit kledingstuk, zo weet Eric de Kruijk, hangt van toevalligheden aan elkaar.

De herfst is mijn favoriete seizoen. Een periode zonder hittegolven of sneeuwstormen, maar met perfecte temperaturen en prachtig gekleurde bomen in parken en bossen waar ik – tussen het geluid van bladblazers door – erg graag doorheen wandel. Waar ik in de zomer een regendag ‘slecht weer’ noem, deert zo’n dag me in de herfst totaal niet. Ik trek mijn wandelschoenen en een goed ‘ademende’ regenjas aan, en stap de regen in. Ja, een regenjas; een uitvinding die van een reeks toevalligheden aan elkaar blijkt te hangen.

Lees ook:

• ‘Straks lopen we allemaal rond met lenzen vol bionsensoren’
• ‘In zonnebrandcrème zit echt iets bijzonders verstopt’

Vijfduizend jaar geleden

De oudste jas die archeologen regenjas zijn gaan noemen, is van zo’n vijfduizend jaar geleden. Hij werd gedragen door Ötzi de IJsman, Europa’s bekendste menselijke mummie. Zijn regenwerende mantel was gemaakt van stro. Waar textiel en leer vocht opnemen, voert het strak op elkaar gepakte stro het water juist af. Regendruppels glijden langs de gedroogde grassprieten naar beneden en houden alles daaronder redelijk droog. Varianten van deze strojas zijn gebruikt in gebieden variërend van Mexico tot China en van de noordpool tot Nieuw-Zeeland.

Het patent voor de eerste moderne en echt waterdichte regenjas komt uit 1823 en staat op naam van de Schot Charles Macintosh. Als chemicus onderzocht hij welke nuttige stoffen hij nog kon halen uit afvalstoffen van de mijnbouw. Het lukte hem om hier ammoniak en een paarse verf uit te winnen, maar dit proces leverde onbedoeld weer een nieuwe afvalstof op: een soort kleverig rubber.

A Macintosh

Na wat ge-experimenteer ontdekte Macintosh dat als je dit kleverige goedje op een laag textiel uitsmeert en daar vervolgens een andere laag textiel bovenop drukt, je een waterdichte stof krijgt. Van die stof kon je vervolgens een tent of regenjas maken. Naar het schijnt stonken zijn eerste exemplaren wel verschrikkelijk en werden ze snel aangetast door zon, zweet en kou. Andere productietechnieken losten dat probleem een paar jaar later op en de jas werd zo populair dat ze deze in Schotland nog steeds ‘a Macintosh’ noemen.

Het grootste nadeel van de waterdichte regenjas is alleen dat hij, euh, nou ja… waterdicht is. Regen blijft wel buiten, maar je dampende zweet blijft ook binnen. Met een beetje inspanning verandert je jas in een eenpersoonssauna en word je alsnog drijfnat.

Gore-Tex

Een toevallige ontdekking van Bob Gore in 1969 bracht de oplossing. Hij gebruikte een laagje teflon (wat óók weer een toevallige ontdekking van dertig jaar daarvoor was) om elektronica te isoleren. Om de hoeveelheid teflon die hij nodig had te verminderen, wilde Gore kijken of hij deze kunststof kon uitrekken tot een flinterdunne isolatietape. Gore zelf zegt dat hij uit ongeduld en frustratie de warme stroken teflon niet rustig oprekte – zoals je bij dit materiaal hoort te doen – maar in een snelle, krachtige beweging. Tot zijn eigen verbazing werd het materiaal bijna tien keer langer en dunner, zonder te breken. In één ruk was daarmee ook zijn nieuwe materiaal geboren: Gore-Tex.

Het verborgen geheim van Gore-Tex is goed onder een microscoop te zien. Het materiaal is bijzonder poreus: het bevat wel 1,4 miljard poriën per vierkante centimeter. Elke porie is 0,2 micrometer groot. Dat is ongeveer 20.000 keer kleiner dan een waterdruppel, maar 700 keer groter dan waterdampdeeltjes. Regen kan er dus niet doorheen, maar dampend zweet wel.

Toeval

Hoe langer ik erover nadenk en hoe meer tijd verstrijkt, hoe meer dingen uit ons leven allemaal toeval blijken. Waar je woont, en met wie, wat je vanavond eet en of je besluit op de bank te blijven zitten of juist besluit naar buiten te gaan, de regen in…

En dus ook of je jas wel goed waterdicht, maar toch lekker ademend is. Ik vind dat prachtig. Ik hou van de herfst, maar ik hou misschien nog wel meer van toeval.

Deze column staat ook in KIJK 11/2022.

Beeld: ONDRA VACEK / SHUTTERSTOCK