Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Al heel wat jaren zijn alle ogen in astronomenland gericht op de ambitieuze Square Kilometre Array (SKA). Vandaag wordt er eindelijk met de bouw van de radiotelescoop begonnen.
The sky is the limit? Niet voor astronomen. Die willen het liefst miljarden jaren terugkijken in het verleden, de mysterieuze krachten ontdekken die sterrenstelsels van elkaar wegduwen én dan graag ook nog buitenaards leven vinden. Bij grote plannen horen grote meetinstrumenten, dus bedachten sterrenkundigen dertig jaar geleden de grootste radiotelescoop ter wereld: de Square Kilometre Array (SKA) die straling uit het heelal moet opvangen. Vandaag gaan de betrokken landen eindelijk beginnen aan de constructie van dit megaproject.
Lees ook:
Honderdduizend antennes
Zoals de naam weggeeft, krijgt SKA een oppervlakte van 1 vierkante kilometer. Maar een schotel van een vierkante kilometer bouw je niet zomaar. Bovendien ziet die niet erg scherp, doordat hij maar vanuit één punt naar de hemel kijkt. De telescoop in stukjes hakken en die over een zo groot mogelijk oppervlak verspreiden, is de oplossing geworden. Want: hoe groter de afstanden tussen die stukjes, hoe kleiner de details die ze samen kunnen ontwaren.
Maar waar zet je zo’n megatelescoop neer? Dat was een lastige keuze tussen Australië, dat de uitgestrekte outback ter beschikking stelde, en Zuid-Afrika, dat met de Karoo-halfwoestijn naar het project hengelde. Uiteindelijk viel de keuze op beide landen: de schotels komen in Zuid-Afrika, de veldjes met antennes in Australië.
SKA-Mid en -Low
Om radiogolven met golflengtes tussen 85 centimeter en 6 meter op te vangen, komt in de outback van West-Australië een verzameling van 130.000 antennes, later uit te breiden tot een miljoen stuks. Dit gedeelte van SKA heet SKA-Low, waarbij dat low slaat op de lage frequenties van de op te vangen radiogolven. Zo’n 10.000 kilometer verderop, in Zuid-Afrika, komt de andere ‘helft’ van SKA: SKA-Mid. Hier gaat het niet om antennes, maar om schotels met middellijnen tot 15 meter. Die kunnen kortere radiogolven opvangen, met golflengtes tussen 2 en 85 centimeter.
Tijdens de eerste fase zal SKA 197 schotels en 130.000 antennes omvatten. Bij de tweede fase moet het schotelaantal naar enkele duizenden, en het antenne-aantal naar ongeveer een miljoen worden uitgebreid. Naar verwachting zullen in 2024 vier schotels in Zuid-Afrika en zes antennestations in West-Australië naadloos samenwerken als basistelescoop. Tegen 2028 zal de SKA een effectief verzamelgebied hebben van nog net geen 500.000 vierkante meter.
Bulldozers
Met de uiteindelijke opstelling van een vierkante kilometer kunnen sterrenkundigen onder andere radiostraling ‘zien’ die relatief kort na de oerknal werd uitgezonden. Daarnaast willen ze er de uitdijing van het universum mee reconstrueren, neutronensterren onderzoeken, en meer inzicht krijgen in donkere materie en donkere energie. Er circuleren zelfs plannen om te zoeken naar signalen van buitenaardse beschavingen.
Delegaties van de acht landen die het project leiden – Nederland, Zwitserland, Zuid-Afrika, Australië, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Portugal en China – zullen de ceremonies die de officiële start inluiden bijwonen in West-Australië en Zuid-Afrika. Als die festiviteiten voorbij zijn, komen de bulldozers in actie.
Bronnen: KIJK 11/2018, BBC News
Beeld: SKA Organisation