Rechtop lopen is een van de eigenschappen die ons mens maken. Maar hoe ontstond deze vaardigheid? En misschien nog wel belangrijker: waarom?

In 2001 ontdekte een paleontologiestudent de kaak, kiezen en verbrijzelde schedel van een mensachtige in de Djurawoestijn in Tsjaad. Afgaande op het gesteente en de dierenbotten in de buurt, moest de schedel afkomstig zijn van een individu dat 6 tot 7 miljoen jaar geleden leefde. Precies in de periode dat de stambomen van de mens en de chimpansee zich van elkaar afsplitsten.

Deze mogelijke voorouder van de mens, Sahelanthropus tchadensis, leek al deels de lichaamsbouw te hebben van iemand die rechtop loopt. Nieuwe analyses – dit keer aan het dijbeen en het onderarmbot – bevestigden deze bevindingen in 2022. Was S. tchadensis de eerste die begon met het lopen op twee benen, oftewel bipedie, of was een andere mensachtige de voorloper? De laatste jaren wordt steeds duidelijker hoe en waarom tweevoetigheid is ontstaan.

Gat in het hoofd

Andere mensapen dan de mens lopen het liefst op vier poten, het zogenoemde knokkellopen. Wanneer ze toch rechtop lopen, ziet het er vaak wat klungelig uit. Dat komt door een aantal verschillen in lichaamsbouw.

Het eerste verschil vind je in de schedel. Op de plek waar het ruggenmerg de schedel verlaat, zit een gat. Dit zogenoemde foramen magnum zit bij viervoeters aan de achterkant van het hoofd (het wordt niet voor niets ook wel het achterhoofdsgat genoemd). “Door die positie staat het hoofd van de aap in één lijn met de ruggengraat wanneer hij op vier poten loopt”, legt Jeremy DeSilva uit. Hij is paleoantropoloog aan Dartmouth College en schreef het boek Eerste stappen. Hoe rechtop lopen ons mens maakte. “Bij ons zit die opening aan de onderkant van de schedel. Daardoor kunnen we ons hoofd tijdens het lopen boven een verticaal gehouden wervelkolom dragen.”

Dit is het begin van het artikel over de evolutie van tweevoetigheid dat te vinden is in KIJK 2/2023. Deze editie ligt in de winkel vanaf 19 januari tot en met 22 februari.

Meer informatie:

• Trouw: De bevalling werd een probleem zodra de mens rechtop ging lopen.
• Bionieuws: Gebukt onder het rechtop lopen?
• KIJK: Wanneer verlieten we de bomen?

Beeld: Shutterstock

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!