Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
In sommige landen is het meerdere keren per jaar raak, maar in Nederland komen orkanen niet voor. Waarom eigenlijk niet?
De tropische cycloon Gabrielle die deze week enorme schade aanrichtte in Nieuw-Zeeland is een van de zwaarste stormen die in de afgelopen eeuw over het land raasde. In Nederland hoeven we gelukkig niet te vrezen voor dit natuurgeweld. Maar waarom eigenlijk niet? En gaat klimaatverandering dat veranderen?
Te koud
“Dat orkanen niet in Nederland voorkomen, komt vooral doordat de zeewatertemperaturen in onze regio te laag zijn”, vertelt Rein Haarsma, klimaatwetenschapper bij het KNMI. “De minimale temperatuur voor het ontstaan van een orkaan is 26 tot 27 graden Celsius, ze halen hun energie namelijk uit het warme water.”
Een tropische storm ontstaat doordat warm zeewater verdampt en opstijgt, daarbij koelt de warme vochtige lucht af. Omdat koude lucht minder waterdamp kan vasthouden, condenseert een deel van die damp tot waterdruppels die een wolk vormen. Bij die condensatie komt latente warmte vrij, dat is de energie die opgeslagen zit in het warme water. Die vrijgekomen energie en de draaiing van de aarde zorgen er samen voor dat het gevormde wolkensysteem ook gaat draaien en er straffe winden ontstaan.
Lees ook:
Orkaan, cycloon of tyfoon?
Een tropische cycloon is een storm met windsnelheden van meer dan 117 kilometer per uur (windkracht 12). De plek waar zo’n storm ontstaat, bepaalt de terminologie. In de Atlantische Oceaan en de Grote Oceaan (nabij Amerika) worden ze orkanen (of hurricane) genoemd. Vinden ze hun oorsprong in de buurt van China en de Filipijnen, dan heten ze doorgaans tyfoon. In de Indische Oceaan en in de buurt van Australië noemen ze het natuurverschijnsel vaak gewoon een cycloon of tropische cycloon. Zie ook de onderstaande afbeelding.
Te veel wind
Maar zonder aanwas van nieuwe vochtige en warme lucht verliest een orkaan snel zijn kracht, hij moet als het ware voortdurend gevoed worden. “Daarom ontstaan ze nooit boven land en reizen ze niet ver landinwaarts”, zegt Haarsma. Orkanen die vormen boven de Atlantische Oceaan reizen eerst richting het Caribisch gebied en Oost-Amerika, daarom worden de landen daar zo vaak getroffen. Soms trekken ze daarna nog naar West-Europa. Maar de zee is daar dusdanig koel, dat er niet genoeg water verdampt en orkanen snel kracht verliezen. Eenmaal bij de Europese kust zijn er alleen nog orkaanrestanten over die als een afgezwakte storm aan land komen.
Er is nog een reden waarom tropische cyclonen (zie kader: Orkaan, cycloon of tyfoon?) in Nederland niet voorkomen. Haarsma: “Orkanen kunnen eigenlijk alleen goed tot ontwikkeling komen als er geen verschil (in snelheid of richting, red.) is tussen de grondwind en de wind op 10 kilometer hoogte. Is er wel een verschil, dan heet dat in technische termen windschering.” Bij een te groot verschil wordt de orkaan als het ware uit elkaar getrokken, vergelijkbaar met een vlammetje dat dooft door een windvlaag. In het noorden is de windschering vaak groter dan in de tropen. Tropische cyclonen houden het hier daarom minder lang vol.
Sterkere stormen
Windschering speelt een belangrijke rol, maar de watertemperatuur is verreweg het grootste obstakel voor orkanen om naar Europa te reizen. Wat als die door klimaatverandering opwarmt? “De kans dat echte orkanen hierheen komen is niet zo groot, want het zeewater (nu in de zomer ongeveer 20 graden, red.) zal hier geen 27 graden worden.” Toch zullen we er waarschijnlijk wel wat van merken. De restanten die nu al voorkomen en behoorlijke schade kunnen aanrichten, zullen sterker worden door de aardopwarming. De afstand die orkanen over koud water moeten afleggen neemt namelijk af.
Als orkanen deze kant op komen, verandert soms hun structuur. De restanten transformeren dan tot normale stormen. Daarna verzamelen ze hun energie op dezelfde manier als stormen die hier wel voorkomen; uit het temperatuurverschil tussen de tropen- en poollucht. Maar ze putten hun energie ook nog deels uit het verdampte tropenwater. “Zulke hybride stormen kunnen heel sterk zijn en de verwachting is dat deze nog sterker worden in de toekomst.” Deze stormen zijn officieel geen orkanen, maar kunnen wel orkaankracht hebben.
Bronnen: NASA, National Oceanic and Atmospheric Administration, BBC
Openingsbeeld: Pixabay