In deze nieuwe rubriek evalueert wetenschapsjournalist Rijco van Egdom elk nummer een groots plan. De aftrap is voor de Hyperloop, een futuristisch vervoermiddel dat Elon Musk ruim tien jaar geleden op de kaart zette. Hoe staat het daar nu mee?

“Kijk uit, dat is een van de sterkste magneten ter wereld.” Het is 2016. Ik sta in een verborgen lab ergens in de Technische Universiteit Delft, naast een enorme koffer met daarin dus een heel sterke magneet. Aha, dáárom mocht ik geen horloge, kettinkjes of bankpasjes mee naar binnen nemen. Een van de studenten die mij begeleidt, opent de kist voorzichtig en geeft me de magneet. “Dankzij dit soort magneten wordt het in de toekomst mogelijk om speciale treinen door een vacuümbuis te laten zweven.” Dramatische pauze. “De Hyperloop.”

Even later sta ik oog in oog met een schaalmodel van hun zweeftrein. Ik zie geen wielen of ook maar iets van een spoor. Het gevaarte doet me denken aan een uitvergrote zetpil. Maar dat zeg ik natuurlijk niet. “Het idee is dat je een buis hebt,” vertelt ze, “en die trek je bijna vacuüm. Door het gebrek aan lucht kun je er ontzettend snel en met heel weinig energie doorheen reizen.”

Ik weet nog dat ik destijds behoorlijk onder de indruk was. Niet alleen van de aanstekelijk enthousiaste jongelui die deel uitmaakten van het jaarlijkse Hyperloopteam, maar vooral ook van de potentie van dit innovatieve systeem. Inmiddels is het 2023. Hoe staat het ervoor met deze nieuwe, duurzame manier van transport?

Lees ook:

• Cargo Sous Terrain: Hyperloop, maar dan anders
• Virgin Hyperloop gaat toch geen passagiers vervoeren

Zwevende trein

Maar eerst: hoe werkt die Hyperloop? Eigenlijk is het een soort buizenpost voor mensen. Buizenpost is een transportsysteem dat ‘vroegah’ veel in kantoren, banken, juweliers en ziekenhuizen werd toegepast. Met luchtdruk blaas je dingen door een buis, zodat je bijvoorbeeld bij de bank cash naar een veilige plek kunt brengen of in het ziekenhuis volle urinepotjes in het lab kunt afleveren. Vergroot die buis tot formaatje bobsleebaan, vervang de overdruk door nagenoeg vacuüm en de urinesamples door mensen, en je hebt zo ongeveer een Hyperloop.

Wat is nou het voordeel? Bij vervoermiddelen zoals treinen hebben twee grote krachten een nadelig effect op de snelheid. Ten eerste de wrijvingsweerstand. Alle wielen – of ze nu van rubber, metaal of hout zijn – maken contact met de grond waar ze overheen rijden. Dat zorgt voor weerstand en die remt het voertuig af. Ten tweede is er de luchtweerstand. Hoe aerodynamisch ontworpen een vehikel ook is, het wordt altijd afgeremd door de lucht die het moet verplaatsen. Vandaar dat vacuüm.

En die magneet die ik in mijn handen had? Die moet de wrijvingsweerstand tenietdoen. Die magneten zijn sterk genoeg om de Hyperlooptrein op te tillen en te laten zweven. En aangezien er geen luchtweerstand is, kan deze trein met minimaal vermogen snelheden bereiken van wel 1200 kilometer per uur.

Nog geen schep in de grond gezet

Destijds op de TU Delft werd mij beloofd dat we met deze techniek vanaf 2030 in een halfuurtje van Amsterdam naar Parijs kunnen reizen. Klinkt mooi, toch? Dat vonden wel meer mensen. Inmiddels lopen in allerlei landen miljoenenprojecten om dit transportsysteem door te ontwikkelen. Er zijn al proefruns geweest op testbanen en in 2020 is het bedrijf Virgin Hyperloop van multimiljardair Richard Branson er zelfs in geslaagd om echte mensen te vervoeren. Niet met de gedroomde topsnelheid van 1200, maar met slechts 172 kilometer per uur en over 500 meter.

Een paar jaar later is het redelijk stil rondom de Hyperloop. Branson ontsloeg de helft van zijn Hyperlooppersoneel. Het European Hyperloop Center verwacht na de nodige vertragingen in maart eindelijk te kunnen starten met de constructie van een 420 meter lange testbaan bij Veendam. In Groningen is men echter al jaren bezig met het aanleggen van het eerste Europese testcentrum, maar er is nog geen schep in de grond gezet. Dan rijst de vraag: is de Hyperloop wel zo realistisch?

De verkeerde richting

Korte antwoord: het lijkt erop van niet. Volgens Carlo van de Weijer, mobiliteitsexpert aan de TU Eindhoven, heeft dat te maken met twee aspecten van de Hyperloop. Ten eerste het gebrek aan flexibiliteit. “Een toekomstig vervoersysteem moet meer kunnen dan alleen maar van A naar B reizen. Dat beperkte bereik is nu al een groot probleem bij alle vormen van geleide systemen, of het nou een trambaan of rails betreft”, zegt hij. Er zit dus vrijwel geen toekomst in transportmiddelen die alleen van A naar B gaan. “Met 2 kilometer Hyperloopbuis heb je een traject waar ook maar maximaal 2 kilometer over kan worden gereisd. Leg je een 2 kilometerlange landingsbaan voor vliegtuigen aan, dan is de lijst met bestemmingen eindeloos.”

Toegegeven, vliegen is natuurlijk hartstikke slecht voor het milieu. Maar steek dan al die miljoenen in het ontwikkelen van zuinigere of – wild idee – elektrische vliegtuigen. Of verbeter het vergelijkbare transportsysteem dat we al honderden jaren gebruiken, namelijk het spoornetwerk. Van de Weijer: “De Hyperloop is een prachtige en opwindende stap, maar dan in de compleet verkeerde richting.”

Het andere grote probleem is de techniek. Een 1000 kilometer lange buis (zo goed als) vacuüm zuigen én houden, is ontzettend moeilijk. En dan moet je die ook nog voorzien van supergekoelde magneten om het zweven mogelijk te maken. Stel dat dit allemaal lukt, dan is het opschalen praktisch onmogelijk. Dit vereist namelijk het aanleggen van een totaal nieuwe infrastructuur. De onvoorstelbare kosten daarvoor vormen een onoverkomelijk obstakel voor de Hyperloop.

Pakketjes vallen niet flauw

Wat nog wel een optie kan zijn, is om deze techniek in te zetten voor het transport van goederen. Het aanleggen van een dergelijk systeem is namelijk vele malen goedkoper doordat er minder op veiligheid en comfort hoeft te worden gelet. Bol.com-pakketjes gaan over het algemeen niet overgeven, flauwvallen of dood bij te heftige bochten of te grote snelheden. Eigenlijk zijn we dan weer terug bij de klassieke buizenpost, maar dan in vacuüm zodat we nog grotere afstanden kunnen overbruggen.

Hebben we dan helemaal niks gehad aan die hele Hyperloop? Zeker wel. Het is een ontzettend waardevol project voor al die ingenieurs in opleiding, ook al is de kans klein dat een van die in elkaar geknutselde modellen ooit uitgroeit tot een levensgrote versie. Toch moeten we misschien heel even kritisch kijken naar hoeveel van ons belastinggeld we via deze Hyperloopbuis willen afstorten.

Oordeel

Techniek: 4/5

Haalbaarheid: 1/5

Kosten: 1/5

Totaal: 1/5

Deze column van Rijco van Egdom staat ook in KIJK 1/2023.

Openingsbeeld: Delft Hyperloop

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!