Sommige spinnen gunnen elkaar het licht in de ogen niet. Zo lijkt de bruine weduwe het te hebben gemunt op de zwarte weduwe, suggereert nieuw onderzoek.

De zwarte weduwe is berucht om haar sterke gif. Word je gebeten, dan wacht je vaak helse pijn en koorts. Gelukkig loopt het meestal goed af (behalve voor een enkeling die allergisch is). Nu lijkt het erop dat de spin zelf ook slachtoffer is. Hij wordt in het zuiden van de VS namelijk mogelijk actief bejaagd door haar ‘nicht’, de bruine weduwe. Zo schrijft althans een onderzoeksteam van de University of Southern Florida in het tijdschrift Annals of the Entomological Society of America.

Lees ook:

• Dode spin gebruikt als grijper
• Wielwebspin lanceert zichzelf om vrouwtje te ontvluchten
• Spin ‘naait’ bladeren dicht om prooi te foppen

Uitgestorven en vervangen

De zwarte weduwe is inheems in Noord-Amerika. Er zijn twee soorten: de westerse zwarte weduwe en de zuidelijke. Maar de zuidelijke soort lijkt het momenteel moeilijk te hebben. Wetenschappers tellen er steeds minder van. In Florida lijkt de zwarte weduwe zelfs te zijn uitgestorven en te zijn vervangen door de bruine weduwe, die per ongeluk in de loop van de afgelopen eeuw via menselijk vervoer vanuit Afrika in Amerika is beland. Heeft het een soms met het ander te maken? De onderzoekers, onder leiding van Louis Coticchio, besloten dit te onderzoeken.

Er zijn veel factoren die ervoor kunnen zorgen dat een soort het verliest van de concurrentie. En dus stelde het team een computermodel op van alle risico’s voor overleving in het zuiden van de VS voor zowel de zwarte als bruine weduwe. Het gaat dan bijvoorbeeld om de beschikbaarheid van voedsel en ruimte. Coticchio en collega’s constateerden dat aan beide geen gebrek is. Dat kan dus niet de reden zijn voor de lokale uitstervingsgolf onder zwarte weduwen.

Vruchtbare weduwen

Vervolgens vergeleken de onderzoekers de groei en vruchtbaarheid van beide kogelspinnen (de spinnenfamilie waartoe ze behoren). De bruine vrouwtjesweduwen bleken bijna 10 procent groter te zijn dan de zwarten. Ook bleken ze 16 procent sneller de vruchtbare leeftijd te bereiken en daarbij meer eitjes per keer te leggen dan de zwarte weduwen.

Deze analyse liet zien dat de bruine weduwe een aanzienlijk fysiek overwicht heeft op de zwarte weduwe, maar het verklaart nog niet het complete verdwijnen van die laatste. Dan maar de proef op de som, dachten Coticchio en zijn team.

Verpest ‘huisfeestje’

In speciale spinnenverblijven werden bruine weduwvrouwtjes achtereenvolgens blootgesteld aan verschillende vrouwelijke ‘spinnenhuisgenoten’. Met de Nesticodes rufipes en de Steatoda triangulosa (huissteatoda), twee andere kogelspinnen, ging dat samenleven volgens de onderzoekers naar verwachting; in de meeste gevallen lieten de twee elkaar met rust, soms werd de bruine weduwe opgegeten. Andersom kwam nog minder voor; slechts in 10 procent van de gevallen viel de bruine weduwe de andere twee aan.

Maar toen kwam de zwarte weduwe en sloeg de sfeer op het ‘huisfeestje’ totaal om. In 80 procent van de gevallen doodde de bruine weduwe de nieuwkomer. Slechts in enkele gevallen konden de twee ‘huisgenoten’ het prima met elkaar vinden.

Ongewone agressie

Coticchio en collega’s waren verrast door het gedrag van de bruine weduwe naar de zwarte weduwe toe. Dat ze elkaar aanvielen was volgens hen nog niet zo gek, maar meestal laten twee vergelijkbare spinnensoorten het slechts bij één verkennende aanval en kiezen ze vervolgens eieren voor hun geld en laten ze elkaar verder met rust. Maar de bruine weduwe bleef maar doorgaan en leek daarbij ongewoon agressief richting de, volgens de onderzoekers, ‘verlegen’ overkomende zwarte weduwe. Alsof zij het echt gemunt had op de ander.

Maar waarom eigenlijk? Dat weet het team niet. En het zal moeilijk worden hierachter te komen. Wel is het mogelijk dat de ongewone agressie van de bruine weduwe een van de factoren zou kunnen zijn voor de achtergang in de hoeveelheid zwarte weduwen in het zuiden van de VS. Ze eindigen misschien vaak op het bordje van hun familielid.

Om dit zeker te weten, willen Coticchio en zijn team nu de zwarte en bruine weduwen gaan bestuderen in het oorspronkelijke woongebied van die laatste, zuidelijk Afrika. Zouden de rollen omgekeerd zijn als het de zwarte weduwe is die in het territorium van de bruine weduwe binnendringt?

Meer kans op conflicten

Spinnendeskundige Jeff Harvey van het NIOO-KNAW, die zelf ook weduwen bestudeerd, vindt de studie een ‘mooie nieuwe toevoeging aan wat we al weten over de competitie tussen deze spinnensoorten.’ Maar we moeten volgens hem ook niet vergeten dat dit agressieve gedrag niet de enige reden kan zijn achter het verdwijnen van de zwarte weduwen in de VS. “Interessant is bijvoorbeeld dat de bruine weduwe als een van de weinige kogelspinnen stekels heeft op haar eitjes; daardoor kunnen parasitaire wespen minder makkelijk hun eigen eitjes erin leggen. Dat geeft bruine weduwen mogelijk meer nakomelingen dan de zwarte weduwen.”

“Ook is het zo dat zowel de bruine als de zwarte weduwen in stedelijk gebied wonen”, vervolgt hij. “Ze komen dus vaak met elkaar in contact en dat verhoogt de kans op conflicten.” Conflicten die blijkbaar vaak slecht aflopen voor de zwarte weduwen.

Overigens betwijfelt Harvey of het plan van Coticchio en collega’s om de situatie in zuidelijk Afrika te gaan onderzoeken wel zo veel nut heeft. “Daar leven beide weduwen vooral buiten de door de mens bewoonde gebieden. Dat is zo’n ruim gebied dat de spinnen elkaar daar juist niet vaak treffen. Dus ik denk eigenlijk niet dat je daar goed agressief gedrag van de soorten kan bestuderen.”

Bronnen: Annals of the Entomological Society of America, Entomological Society of America via EurekAlert!

Beeld: Louis Coticchio

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!