Gisteren begon de astronomische lente, de meteorologische startdatum was al op 1 maart. Maar de natuur heeft haar eigen tijdschema, en die verandert door klimaatopwarming.

De meteorologische lente begint op het moment dat de zon loodrecht boven de evenaar staat. Dat is op 19, 20 of 21 maart, maar meestal op de 20^ste, net als dit jaar. Voor weerkundigen is 1 maart al de start van de lente. Het is namelijk voor de weerstatistieken makkelijker om met hele kalendermaanden te werken. De natuur houdt zich niet aan deze door de mens bepaalde data en is onder andere afhankelijk van de temperatuur. Maar de aarde warmt op. Ontwaakt de natuur daardoor eerder uit haar winterslaap?

Lees ook:

• Hoe zijn de seizoenen in Game of Thrones te verklaren?
• Klimaatverandering jaagt apen uit de bomen
• Flat Earthers geloven wel in klimaatverandering

De natuur loopt voor

In de natuur wordt de start van de lente onder andere gekenmerkt door de bloei van planten. Via Natuurkalender.nl kunnen mensen waarnemingen van bloeiende planten doorgeven. Het burgerwetenschapsproject vergelijkt die data met de gemiddelde bloeistart uit de periode 1940 tot 1968. Daaruit blijkt dat veel planten die normaal in maart bloeien nu al beginnen in februari, of soms zelfs januari.

Een halve eeuw geleden begon de hazelaar bijvoorbeeld gemiddeld rond 15 maart te bloeien, dit jaar kwamen de waarnemingen al op 3 januari binnen; dat is 43 dagen eerder. Ook voor andere soorten waren de verschillen groot; volgens De Natuurkalender loopt de natuur een maand voor ten opzichte van vijftig jaar geleden. Vergelijk je de gegevens van dit jaar met de gemiddelden van de periode 2001 tot 2020, dan loopt de natuur anderhalve week voor. De start van de lente schuift dus snel op.

Grote gevolgen

Ook in Engeland is er onderzoek gedaan naar bloeidata. Biologen van onder andere de University of Cambridge publiceerden in 2022 een studie waarin ze keken naar de eerste bloeidag van 406 verschillende plantensoorten in het Verenigd Koninkrijk tussen 1753 en 2019. Zij ontdekten net als het Nederlandse project dat de plantenbloei nu een maand voorloopt in vergelijking met waarnemingen van voor 1986.

De warmere temperaturen en het vroegere begin van de natuurlente vergt een groot aanpassingsvermogen van planten. Maar ook van de dieren die afhankelijk zijn van bepaalde plantensoorten. Zo is laatst ontdekt dat kleine rietganzen – die overwinteren in Nederland en in de lente naar het noorden vliegen om te broeden – een andere, verdere broedplek hebben gevonden om te compenseren voor de vervroegde lente. Het is maar de vraag of alle dier- en plantensoorten zich op tijd kunnen aanpassen.  

Het is in ieder geval duidelijk dat als de aarde verder opwarmt, dat in de natuur de lente steeds eerder zal beginnen.

Bronnen: De Natuurkalender, Proceedings of the Royal Society Biological Sciences, KNMI

Beeld: sunflair/Pixabay

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!