De totale destructie die de aardschokken in Turkije en Syrië begin dit jaar aanrichtten, laten maar weer eens zien hoe belangrijk aardbevingsbestendig bouwen is. Dat weten ze in Japan al eeuwenlang en ook in Groningen kijkt men nu naar bouwmethodes om stevige aardtrillingen op te kunnen vangen.

Het waren letterlijk en figuurlijk schokkende beelden die in de dagen na de aardbevingen van februari online kwamen. Inwoners van Turkije en Syrië filmden hoe nieuwe gebouwen als kaartenhuizen in elkaar zakten. Progressieve instorting of pancake collapse wordt het fenomeen wel genoemd dat op deze video’s te zien is. Een appartementencomplex waarvan de begane grond begint te wankelen en waar vervolgens de rest van het gebouw bovenop stort.

Ingenieur Martijn Schildkamp is oprichter en directeur van de non-profitorganisatie Smart Shelter Foundation (SSF). Hij heeft dit type instortingen in landen als Indonesië en India vaak genoeg met eigen ogen gezien. “De zware betonnen verdiepingsplaten worden in beweging gebracht door de aardbeving. Als de kolommen van het frame eronder niet sterk genoeg zijn, knappen ze en komt zo’n betonplaat hard naar beneden.” Aardbevingsbestendig bouwen is daarom essentieel. Maar hoe doe je dat?

Traditionele bouwkennis

SSF brengt in ontwikkelingslanden advies uit over aardbevingsbestendig bouwen. Schildkamp gaat daarbij zoveel mogelijk uit van lokale technieken en bouwmaterialen. Zoals in Nepal, waar SSF vijftien scholen bouwde volgens Nepalese tradities die soms eeuwen teruggaan. Zijn methode bleek te werken toen bij de laatste grote aardbeving in het bergland in 2015 (schade: 1 miljoen huizen) alle door de organisatie gebouwde scholen gespaard bleven.

Het was Schildkamp bij een eerdere aardbeving in de regio Kasjmir opgevallen dat traditioneel gebouwde huizen zich veel beter staande hielden dan moderne gebouwen. Vooral de techniek waarbij na een aantal lagen baksteen een houten band in de constructie werd aangebracht voor extra stevigheid, bleek uiterst effectief. Non-engineered noemt hij de traditionele bouwkennis die vaak van vader op zoon wordt doorgegeven. “Omdat er nooit een ingenieur aan te pas is gekomen. Er is vaak geen kennis over verzameld en er is niets getest, dus dat is wat wij nu doen.”

Verbeterde methode

In Nepal verwerkten Schildkamp en zijn team daarom gegoten banden van gewapend beton in de bakstenenconstructie. “De eerste band komt direct op de fundering te liggen en wordt gevolgd door de eerste laag bakstenen. De betonnen banden keren hoger in de verdieping terug en de gezamenlijke kracht die dit oplevert heet box behaviour. Je houdt als het ware de muren bij elkaar; maakt ze stijver. Wel hebben we de methode verbeterd door in plaats van aardemortel cementmortel te gebruiken.”

Deze methode werkt vooral goed bij laagbouw, voor hoogbouw zijn andere oplossingen nodig. Welke dat zijn, lees je in KIJK 5/2023 die van 13 april tot 31 mei in de winkel ligt.

Meer informatie:

• Stedebouw & Architectuur: 7 interessante ideeën om aardbevingsbestendig te bouwen
• KAW: 10 tips voor een aardbevingsbestendig gebouw
• De Volkskrant: Aardbevingbestendig bouwen, hoe werkt dat en waarom gebeurt het niet overal?
• YouTube: Armchair Explorers: Simulating earthquakes with LEGO (how base isolation and tuned-mass dampers work)
• KIJK: Hoe maak je een gebouw aardbevingsbestendig?
• KIJK: Dit zijn de vijf zwaarste aardbevingen ooit gemeten

Tekst: Mark van den Tempel

Beeld: Lyas Akengin/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!