Op 13 april lanceert de European Space Agency (ESA) de JUICE-satelliet, die Jupiter en zijn drie ijsmanen gaat bestuderen. Wat hoopt de Europese ruimtevaartorganisatie te weten te komen?

Over een week lanceert de ESA – als alles goed gaat – de JUICE-satelliet vanaf het Europese lanceercentrum in Frans-Guyana. De lift-off staat gepland voor donderdag 13 april om 14:15 uur Nederlandse tijd. Na een reis van acht jaar zal de satelliet aankomen bij Jupiter, waar hij een aantal keer langs de drie ijsmanen van de planeet vliegt. In 2035 is de missie voorbij en crasht JUICE (JUpiter ICy moons Explorer) neer op de maan Ganymedes. Wat hopen astronomen te ontdekken tijdens deze missie?

Lees ook:

• Mogelijk nieuwe vormen van zout ijs op buitenaardse manen
• Radiatie laat Jupitermaan gloeien in het donker
• Kunnen we op gasplaneten landen?

Buitenaards leven?

In 1610 zag Galileo Galilei voor het eerst vier manen rond Jupiter, die naar hun ontdekker de Galileïsche manen werden genoemd. Intussen zijn er al tientallen meer ontdekt in het Jupitersysteem (alles wat om Jupiter heen draait). We weten nu ook dat het oppervlak van drie van de Galileïsche manen Ganymedes, Callisto en Europa volledig bestaan uit ijs. Sterrenkundigen verwachten dat er reusachtige zoutwateroceanen onder die ijslagen zitten.

En waar water is, is misschien leven. Maar alleen water is niet genoeg. Astrobiologen stellen drie aanvullende eisen voor leven op een ruimteobject: een omgeving die een zeer lange tijd stabiel is, essentiële elementen (zoals koolstof, zuurstof, stikstof), en energie die gebruikt kan worden voor stofwisseling (bijvoorbeeld energie die vrijkomt bij een chemische reactie tussen moleculen). Ze verwachten dat al die vereisten op Europa aanwezig zijn. Het spannendste doel van JUICE is daarom ook dat hij naar de ijsmanen gaat om ze in detail te bestuderen en te zoeken naar gebieden waar (microbieel) leven mogelijk is.

Maar JUICE gaat zelf niet op zoek naar leven, dat is een taak voor toekomstige missies met apparaten die op de oppervlakten van de manen kunnen landen. En met de kennis van JUICE kunnen die landers precies ontworpen worden voor de maanlandschappen. Toch is er een heel kleine kans dat deze satelliet al leven kan vinden. Met de Hubble-ruimtetelescoop zijn er een jaar of tien geleden verhoogde concentraties van waterijs gedetecteerd op de zuidpool van Europa. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door geisers die water vanuit het inwendige van de maan naar buiten slingeren. Als JUICE toevallig door zo’n geiserwolk vliegt, zou hij deeltjes daarvan kunnen ‘opscheppen’ en analyseren.

Radiogolven

Maar het voornaamste doel is dus zoveel mogelijk informatie over de manen verzamelen. De ESA wil bijvoorbeeld weten hoe de geologie en samenstelling van de maanoppervlakten is. JUICE gaat ook onderzoek doen naar de oceanen en de dikte van de ijslaag. Dat doet hij onder andere met RIME. Dit geavanceerde radarinstrument kan radiogolven de ijslagen in sturen, en aan de hand van de weerkaatsing van die golven kan vervolgens de ijsdikte worden berekend. En dat is belangrijke informatie voor vervolgmissies met landers die de oppervlakten van dichterbij kunnen bestuderen en misschien ook even onder het ijs kunnen gluren, op zoek naar leven.

Verder moet de satelliet ook onze kennis over de werking van het Jupitersysteem vergroten. De ESA is daarbij extra geïnteresseerd in aanwijzingen over het ontstaan ervan. Astronomen hopen dat de kennis over Jupiter ook toepasbaar zal zijn op planeten buiten ons sterrenstelsel waar we geen satellieten naartoe kunnen sturen en die we alleen met telescopen kunnen bestuderen.

Unieke maan

JUICE komt in 2031 aan bij Jupiter waar hij tot eind 2034 omheen blijft draaien en daarbij ook tientallen keren langs Ganymedes, Callisto en Europa vliegt. Daarna draait de satelliet nog bijna een jaar rond Ganymedes en in de tijd wordt zijn baan steeds kleiner totdat hij uiteindelijk crasht op de ijsmaan. Dan eindigt de missie.

Tijdens die laatste maanden hoopt de ESA erachter te komen waarom Ganymedes zo uniek is. Deze maan is namelijk de grootste van ons sterrenstelsel, heeft een dunne atmosfeer en heeft voor zover bekend als enige maan een magnetisch veld.

JUICE staat al klaar om gelanceerd te worden. En de KIJK-redactie zit volgende week donderdag, 13 april 2023, om 14:15 uur Nederlandse tijd natuurlijk voor de buis.

Bronnen: Persevenement Netherlands Space Office, ESA

Beeld: ESA

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!