Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Hoewel Bevrijdingsdag een officiële feestdag is, zijn de meeste mensen slechts eens in de vijf jaar vrij. Hoe zit dat?
Op 5 mei viert Nederland jaarlijks de bevrijding van de Duitse bezetting en de vrijheid die we nu hebben. Het is een nationale feestdag, net zoals Koningsdag, Nieuwjaar en eerste kerstdag. Vaak zijn werknemers op die dagen vrij, maar dat is niet vastgelegd in de wet. Vakbonden en werkgevers maken daar afspraken over en zetten dat in de cao of arbeidsovereenkomst. En in veel cao’s staat dat werknemers op Bevrijdingsdag slechts eens in de vijf jaar vrij zijn. Hoe is dat zo gekomen?
Lees ook:
- Verzetsvrouwen die in ons collectief geheugen moeten staan
- Drie vragen over de Tweede Wereldoorlog beantwoord
Geen behoefte aan een feestdag
Op 5 mei 1945 is Nederland bevrijd van de Duitse bezetting. De eerste officiële viering daarvan vindt later dat jaar al plaats. Er is gekozen voor 31 augustus, de verjaardag van koningin Wilhelmina en toch al een feestdag. Het jaar daarna, in 1946, besluit de regering dat Bevrijdingsdag beter op 5 mei gevierd kan worden: de dag van de capitulatiebesprekingen in Hotel De Wereld in Wageningen.
In dat jaar (1946) wordt Bevrijdingsdag echter gevierd op 4 mei, omdat 5 mei op een zondag valt. Dat wordt uiteindelijk toch een beetje verwarrend en in 1968 besluit de regering dat de feestdag voortaan altijd op 5 mei valt, ongeacht de dag van de week.
Alhoewel de Dodenherdenking op 4 mei al gauw na de oorlog een nationale traditie wordt, slaat Bevrijdingsdag niet meteen aan. Dat komt deels doordat het 5 mei-comité regelmatig wisselt en doordat Nederlanders tijdens de wederopbouw na de oorlog geen behoefte hebben aan een grote feestdag.
Bevrijdingsdag wordt langzaam populairder
Maar sinds 1955 wordt er in Wageningen een militaire herdenking van de capitulatie van het Duitse leger georganiseerd. Hierdoor wordt Bevrijdingsdag iets populairder en in 1958 besluit de regering de dag eens in de vijf jaar nationaal te vieren. Tijdens die lustrumjaren krijgen ambtenaren ook een vrije dag. Later volgen veel bedrijven dat voorbeeld.
Toch is Bevrijdingsdag dan nog steeds geen grote traditie. Pas in 1975 als de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers in werking treedt, krijgt de dag meer waardering van oud-verzetsstrijders en mensen uit Joodse- en Indische gemeenschappen en neemt de populariteit toe. Ook doordat de koningin sinds 1980 aanwezig is, groeit de interesse in de feestdag.
Nationale feestdag
In 1990 krijgt 5 mei uiteindelijk de nationale feestdagstatus en sindsdien vieren we de vrijheid ieder jaar. Maar daarmee is het niet een officiële vrije dag geworden; in veel cao’s staat nog steeds dat werknemers alleen in lustrumjaren vrij zijn. Hoewel het Nationaal Comité 4 en 5 mei ervoor pleit om die regel te veranderen, hebben werkgevers daar weinig gevoel voor. Er zijn in dezelfde periode namelijk al veel andere vrije dagen, zoals Koningsdag en Hemelvaart.
Veel ambtenaren zijn, als hun werk het toelaat, wel ieder jaar vrij op 5 mei. Ook de autobranche heeft sinds 2022 ieder jaar vrij. Maar er zijn er ook talloze beroepen waar werknemers altijd moeten werken op Bevrijdingsdag, zoals in de zorg en de horeca.
Het eerst volgende lustrumjaar is in 2025. Dan vieren we dat Nederland al 80 jaar een vrij land is.
Bronnen: Nationaal Comité 4 en 5 mei, Isgeschiedenis, Rijksoverheid
Beeld: Nationaal Archief, CC0