Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Geregeld duiken ze in de media op: splinternieuwe bedrijven die zeggen een revolutionair product te hebben ontwikkeld. Financiers geloven het allemaal en steken er kapitalen in. Maar in veel gevallen zijn ze dat geld kwijt. Drie voorbeelden.
1) Theranos – Elizabeth Holmes
Een overdaad aan charisma kan gegronde twijfels over de technologie van een start-up doen wegsmelten. Dat was ook het geval bij Theranos, een bedrijf dat dankzij oprichter Elizabeth Holmes (foto bovenaan dit artikel) geldschieters en journalisten ervan overtuigde dat het een revolutie in de gezondheidszorg zou ontketenen.
De in Washington geboren Elizabeth Holmes kapte in 2003 met haar studie scheikunde aan de gerenommeerde Stanford-universiteit in Californië en begon met geld van haar ouders Theranos. Dit bedrijf presenteerde tien jaar later een geheimzinnige machine die Edison heette en op basis van één druppeltje bloed een patiënt op tientallen ziektes kon testen. Hoe dat werkte was een bedrijfsgeheim. Holmes beloofde investeerders dat Theranos in no time de Amerikaanse markt van diagnostische labs – met een jaarlijkse omzet van 70 miljard dollar – zou veroveren.
Theranos was een hit. De media schreven lovende verhalen over de komende ommezwaai in de gezondheidszorg. Vooraanstaande Amerikanen – onder wie het politieke zwaargewicht Henry Kissinger en voormalig topmilitair Jim Mattis – namen plaats in de raad van bestuur. Financiers zoals de mediamagnaat Rupert Murdoch en de Mexicaanse zakenman Carlos Slim staken samen meer dan 700 miljoen dollar in het bedrijf. De drogisterijketen Walgreens bood de bloedtesten in zijn winkels aan. Holmes, die inmiddels bekendstond als ‘de godin van Silicon Valley’, werd in 2015 door het tijdschrift Fortune uitgeroepen tot de jongste miljardair van het land.
Maar in oktober van dat jaar stortte het kaartenhuis in elkaar. Journalist John Carreyrou onthulde in The Wall Street Journal dat de bloedanalyses van Edison vaak onjuist waren. Bovendien gebruikte Theranos in veel gevallen niet Edison, maar bestaande diagnostische apparatuur van Siemens. Holmes had investeerders ook misleid wat betreft de financiële resultaten. Zij en Theranos raakten bedolven onder rechtszaken. Op 4 september 2018 hield het bedrijf op te bestaan. Deze week heeft Holmes zichzelf aangegeven voor een gevangenisstraf van 11 jaar. De zet markeert het laatste hoofdstuk van een jarenlange fraudesaga die Silicon Valley in zijn greep hield.
Lees ook:
2) Hampton Creek – Josh Tetrick en Josh Balk
Start-ups die een plek op de consumentenmarkt willen veroveren, moeten al indrukwekkende verkoopcijfers laten zien voordat de echt grote geldschieters aan boord komen. Maar zonder serieuze investeerders is het moeilijk om ruimte in de schappen van de supermarkten te krijgen. Vandaar dat dergelijke bedrijven vaak trucs verzinnen om rooskleurige cijfers te kunnen presenteren. Een bekend voorbeeld is Hampton Creek.
Dit in San Francisco gevestigde bedrijf werd in 2011 opgericht door Josh Tetrick (foto hierboven) en Josh Balk, twee jeugdvrienden die een gat in de markt zagen voor volledig veganistische voedselproducten. In 2013 lanceerden ze Beyond Eggs, een plantaardige vervanging voor eieren die volgens Tetrick en Balk uitermate geschikt was voor het maken van veganistische koekjes en andere bakproducten. Nog in datzelfde jaar volgde Just Mayo, een eveneens geheel uit plantaardige ingrediënten bestaande mayonaise. De Amerikaanse vereniging van eierproducenten voelde zich hierdoor zo bedreigd dat er via sociale media een heimelijke lastercampagne tegen Hampton Creek werd begonnen.
Just Mayo was aanvankelijk niet zo’n succes en in 2014 had Hampton Creek meer geld nodig om uit te breiden. Na het publiceren van fraaie verkoopcijfers haalde het bedrijf 113 miljoen dollar binnen van durfkapitalisten (onder wie Jerry Yang, de voormalige CEO van het internetbedrijf Yahoo!). Vervolgens onthulde Bloomberg News echter dat Hampton Creek mensen naar supermarkten had gestuurd om daar zoveel mogelijk potten Just Mayo te kopen. Diezelfde mensen werden ook betaald om winkels te bellen met de vraag of ze deze mayonaise verkochten.
Niemand kan zeggen in hoeverre de opgekrikte verkoopcijfers investeerders ertoe brachten om geld in Hampton Creek te steken. Tetrick beweerde dat er duizenden potten Just Mayo waren opgekocht om te testen of het product goed bleef terwijl het in de schappen stond. De investeerders namen hier kennelijk genoegen mee, want er kwamen geen rechtszaken wegens misleiding. Maar het schandaal had de reputatie van Hampton Creek wel bezoedeld en daarom besloten Tetrick en Balk halverwege 2017 om het bedrijf een nieuwe naam te geven: Just Inc.
3) Broadcast.com – Mark Cuban
In 1995 broedde Mark Cuban op een idee. Hij wilde het internet gebruiken om overal de radioverslagen van het basketbalteam van de Universiteit van Indiana te kunnen volgen. Zo ontstond Broadcast.com, een bedrijf dat bestaande radiouitzendingen en later ook tv-programma’s over internet streamde. Omdat investeerders destijds nog geloofden dat ieder internetbedrijf een kip met gouden eieren was, haalde Cuban bij de introductie op de beurs in 1998 in één klap 100 miljoen dollar binnen.
Het jaar daarop werd het nog doller: Yahoo! (destijds vooral bekend van zijn zoekmachine) nam Broadcast.com voor 5,7 miljard dollar over. Helaas voor Yahoo! was Broadcast.com zijn tijd te ver vooruit. Audio deed het goed over internet, maar het streamen van video leek nergens op in een tijd dat de meeste Amerikanen het nog moesten hebben van trage dial-ups via telefoonlijnen. Daarbij verloor Yahoo! de slag om de kijkers met Google.
De internetzeepbel spatte in 2000 uiteen en twee jaar later besloot Yahoo! het merendeel van zijn radio- en tv-uitzendingen te staken. Dat was het einde van Broadcast.com. Maar Mark Cuban is nog steeds miljardair, en een gevierd man. Hij geeft financiële en politieke adviezen en is eigenaar van het basketbalteam de Dallas Mavericks. En dat videostreaming wel degelijk een goed idee was, blijkt wel uit het succes van onder andere Netflix, HBO Max, en Disney+.
Deze en nog meer voorbeelden van valse start-ups staan ook in KIJK 5/2020.
Tekst: Teake Zuidema
Beeld: CARLOS CHAVARRÍA/THE NEW YORK TIMES/HH