Doorgaans bestuderen we ruimtefenomenen met gigantische ruimteobservatoria op aarde óf met buiten de dampkring rondzwevende ruimtetelescopen. Maar nu hebben we – letterlijk – ook iets moois daartussenin: een telescoop die is ondergebracht in een oude Boeing. Dat wil KIJK weleens zien.
In de enorme hal in Palmdale, ten noorden van Los Angeles, staat de Boeing 747SP te glimmen in het oranje lamplicht. Het lijkt een vliegtuig als elk ander. Landingsgestel, cockpit, vleugels, raampjes… Totdat je vlak voor de staart een luik ontdekt dat daar niet hoort te zitten. Erachter zit de reden waarom dit toestel nog niet met pensioen is, maar de komende twintig jaar waarschijnlijk een belangrijke bijdrage aan de astronomie gaat leveren.
Die reden heet SOFIA: Stratopheric Observatory for Infrared Astronomy. Het vliegende observatorium werd ontwikkeld door NASA’s Dryden Flight Research Center in samenwerking met het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt (DLR). De Duitsers bouwden de 17 ton zware telescoop die achter in het vliegtuig is geplaatst en namen daarmee 20 procent van de kosten voor hun rekening. In ruil daarvoor krijgt het DLR dan ook 20 procent van de vliegtijd van SOFIA.
“De eerste vraag die mensen me altijd stellen is: waarom?”, zegt Stephen Jensen, program chief engineer van het NASA-project. En inderdaad: wat heeft een relatief kleine telescoop aan boord van een trillend, soms stampend vliegtuig toe te voegen aan ruimtetelescoop Hubble en aan de krachtige telescopen die vanaf bergtoppen over de hele wereld het heelal afspeuren?
Volgens Jensen heel wat. “SOFIA is een infraroodtelescoop met een spiegel van 2,5 meter doorsnede. Als je naar het lichtspectrum kijkt, is er maar een heel klein gedeelte in het midden dat wij mensen kunnen zien. Maar er is veel meer straling. Sterren die zich vormen, chemische reacties, planeten en asteroïden… al die dingen geven niet genoeg energie af om het tot zichtbaar licht te schoppen, maar je kunt ze wel zien met een infraroodtelescoop. Een ander voordeel van infrarood is dat je door gas en stof heen kunt kijken. Iets wat met een gewone telescoop niet lukt.”
Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 10/2011, in de winkel van 26 augustus tot en met 22 september.
Meer informatie:
Erratum: in dit artikel stellen we op pagina 78 dat het sterrenstelsel IC 342 op 11 lichtjaar afstand ligt. Dat moet zijn 11 miljoen lichtjaar, met dank aan Benny Zijl.
Beeld: NASA