Half Nederland lijkt tegenwoordig pillen te slikken. Licht depressietje, beetje ADHD, milde slapeloosheid… Overal is wel een medicijn voor. De artsen die deze medicatie voorschrijven, gebruiken vrijwel allemaal hetzelfde handboek: de DSM. De vijfde editie van deze psychiatrische bijbel is op komst. Maar niet onomstreden.

Wie niet lekker in zijn vel zit, gaat naar zijn huisarts. Die neemt er vervolgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder – kortweg DSM – bij, zoekt de klachten op en voilà: “U heeft een depressie, meneer.” Ook de bijbehorende medicatie staat in de DSM en de patiënt gaat met een doosje pillen naar huis. De DSM, bedoeld voor de psychiatrie, wordt te pas maar vaak ook te onpas gebruikt door huisartsen, zorgverzekeraars en farmaceuten. En ondertussen slikt Nederland steeds meer medicijnen.

De DSM is zo’n belangrijk boek geworden, dat er door tientallen wetenschappers al een halve eeuw voortdurend aan wordt gewerkt. Op dit moment is de DSM-IV-TR in omloop, maar in 2013 moet zijn opvolger, de DSM-5, de nieuwe standaard worden in zo’n beetje de gehele westerse wereld. Maar dat wordt niet eenstemmig met gejuich begroet.

“De DSM deelt alle psychische aandoeningen op in categorieën”, vertelt klinisch psycholoog Jan Derksen, die vorig jaar het symposium ‘DSM-5 Voorbij’ organiseerde. “En het doel is om te weten welk stukje van de hersenen verantwoordelijk is voor welke categorie. Maar wetenschappers zijn er nog niet eens achter waar in de hersenen zich de intelligentie bevindt, laat staan dat dat lukt met psychische aandoeningen.”

Een omstreden uitgangspunt dus, maar wel handig voor farmaceuten, want zodra je denkt te weten waar een bepaald aandoening zit, kun je er met een medicijn iets aan doen. Derksen: “Dat gebeurt nu met ADHD. Dat is een gedragsprobleem met veel psychische componenten, maar daar wordt niet zoveel aandacht aan besteed. Er wordt nu zogenaamd iets in de hersenen gevonden, waarna men zegt: met pillen kunnen we dit beïnvloeden.”

Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 12/2011, in de winkel van 21 oktober tot en met 17 november.

Meer informatie:

• American Psychiatric Association: DSM-5
• Parmaceutisch Weekblad: Nog geen rem op ADHD, inclusief grafiek over het stijgende gebruik van middelen tegen ADHD
• Stichting Farmaceutische Kengetallen: Data en feiten 2009 (PDF, grafiek 1.01 laat de stijgende uitgaven aan medicijnen zien)