Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
[ADVERTORIAL]
Nederland heeft een nijpend tekort aan zorgmedewerkers terwijl de vraag naar zorg de komende jaren alleen maar toe zal nemen. Volgens de Sociaal-Economische Raad (SER) hebben we in 2040 zo’n 600.000 extra medewerkers nodig. Maar waarom is er eigenlijk zo’n personeelstekort in de zorg? En, kan AI bijdragen aan efficiëntere zorgverlening en daarmee misschien wel de zorg redden? In dit artikel duiken we hier dieper in.
Tekort in de zorg
Er werken in Nederland momenteel zo’n 1,4 miljoen mensen in de zorg. Ondanks dit grote aantal is er een groeiend tekort aan zorgpersoneel. Hierdoor hebben zorgverleners minder tijd voor patiënten en wordt de zorg minder toegankelijk door langere wachttijden. Het huidige personeelstekort heeft verschillende oorzaken:
Vergrijzing
Mensen worden steeds ouder, wat dus betekent dat er meer oudere patiënten zijn. Senioren hebben vaker gezondheidsproblemen en een grotere kans op chronische aandoeningen. Ook hebben ze vaak meerdere problemen tegelijk, waardoor er complexere zorg nodig is die vaak langdurig is.
Hoge opleidingseisen
Om goede zorg te bieden, zijn er in de zorgsector hoge opleidingseisen. Dat is logisch, maar het maakt het voor nieuwe mensen moeilijk om te beginnen, omdat ze vaak een specifiek zorgdiploma nodig hebben. Ook kan dit de flexibiliteit van de zorgsector beperken: het is lastiger om snel te reageren op veranderende behoeften en omstandigheden in de zorgwereld.
Hoge werkdruk
Veel zorgverleners ervaren momenteel hoge druk. Dat komt deels door de vele administratieve taken, lange werktijden en de druk om snel veel patiënten te helpen. Dit leidt regelmatig tot een hoog ziekteverzuim onder zorgpersoneel. Ook gaat dit ten koste van de zorgkwaliteit, omdat zorgverleners minder tijd en aandacht kunnen besteden aan patiënten.
Uitstroom van personeel
De uitstroom in de zorgsector is opvallend groot. Veel zorgverleners worden een dagje ouder en gaan (vervroegd) met pensioen, maar er heerst ook ontevredenheid. Nieuwe medewerkers krijgen vaak weinig begeleiding en moeten voldoen aan veel regels. Ook krijgen zij door het personeelstekort al snel veel verantwoordelijkheid. Hierdoor is er weinig flexibiliteit en gaat de kwaliteit van zorg achteruit, evenals het werkplezier van het personeel.
Zorgverzekering: kosten, premies en dekking
De financiële gevolgen van het personeelstekort in de zorg zijn significant. Het tekort draagt onder andere bij aan stijgende operationele kosten, mede door de toenemende vraag naar complexe zorg. Deze hogere kosten leiden tot een toename in zorgkosten en met als direct gevolg natuurlijk de zorgpremies. Zorgverzekeraars staan daarom voor de uitdaging om zowel de kosten te beheren als keuzes te maken over de dekking van de basisverzekering. Het stabiliseren van zorgpremies en het beheersen van zorgkosten.
Hoe kan AI helpen?
Artificial Intelligence (AI) speelt een steeds grotere rol in de gezondheidszorg. Er komen regelmatig nieuwe AI-innovaties en -onderzoeken naar buiten die de zorgwereld op z’n kop zetten. Deze slimme computersystemen kunnen op verschillende manieren bijdragen aan efficiëntere zorgverlening, nauwkeurigere diagnostiek én een algemene verbetering in de patiëntenzorg.
Een voorbeeld is het algoritme dat Nederlandse onderzoekers ontwikkelden om een vroeg stadium van slokdarmkanker te detecteren. Dit is een ziekte die vaak in een te laat stadium wordt ontdekt, met alle gevolgen van dien. Een vroege diagnose kan leiden tot effectievere preventieve maatregelen en behandelingen, waardoor patiënten minder intensieve zorg nodig hebben op de lange termijn. Door gerichte zorgplannen te ontwikkelen, kan de werkdruk van zorgpersoneel worden verminderd.
AI kan echter voor veel meer zaken worden gebruikt. Zoals het ontdekken van nieuwe medicijnen en het vroegtijdig herkennen van oogziektes, mentale stoornissen en zwangerschapsrisico’s. Met toepassingen als deze, kan AI het toewijzen van zorgpersoneel optimaliseren, patiënten monitoren en zorgtaken efficiënter toewijzen. Dit verlicht het personeelstekort en verhoogt tegelijkertijd de productiviteit. Bovendien maakt het werken in de zorg een stuk aantrekkelijker.
Uitdagingen van AI in de zorg
AI biedt veel voordelen, maar er zijn ook uitdagingen. Zo is er momenteel nog geen grootschalige toepassing van AI. De daadwerkelijke effecten in de zorg zijn daarom lastig in te schatten. Ook kan het verschillende ethische vragen oproepen. Want wat is uiteindelijk van meer waarde: het oordeel van een ervaren arts of een AI-systeem? Mogen artsen behandelingen ‘zomaar’ staken wanneer een algoritme dat adviseert? En, waar begint en eindigt de verantwoordelijkheid van de arts?
Om goede keuzes te maken, is het daarom belangrijk dat AI-algoritmen transparant en begrijpelijk zijn. Zorgverleners moeten goed kunnen begrijpen hoe bepaalde conclusies tot stand komen. Maar daar schuilt ook weer een andere uitdaging, want het verzamelen, opslaan en analyseren van gezondheidsgegevens brengt namelijk privacy- en beveiligingskwesties met zich mee. Hoe maak je precies een afweging tussen transparantie en het beschermen van gevoelige medische gegevens?
Om de toekomstige rol van zorgverleners verder vorm te geven, is het belangrijk om hierover met elkaar in gesprek te blijven. Daarom opende het Erasmus MC eerder dit jaar het eerste ethiek-lab ter wereld voor artificial intelligence in de zorg. Hier werken verpleegkundigen, artsen, data scientists, data engineers en ethici samen om AI-kwesties te bespreken met elkaar.