Onderzoekers hebben ontdekt waarom de naakte molrat geen pijn voelt als hij in contact komt met zuur.

De naakte molrat is met zijn uiterlijk van een gerimpeld worstje niet het knapste beest ter wereld. Toch kun je haast niet anders dan er respect voor hebben; hij beschikt namelijk over een hele waslijst aan bijzondere eigenschappen. Zo kan hij overleven op heel weinig zuurstof, past hij (hoewel hij warmbloedig is!) zijn temperatuur aan de omgeving aan, wordt hij extreem oud voor zijn grootte (tot 28 jaar), rent hij net zo snel achteruit als vooruit, en kan zuur hem nauwelijks deren. Op die laatste truc hebben wetenschappers van het Max Delbrück-centrum voor Moleculaire Geneeskunde nu meer licht weten te werpen.

Afwijkende aminozuren

Het betreffende onderzoek, gepubliceerd in Science, zoomt in eerste instantie in op kanaaltjes in de celmembranen van pijnzenuwen. Normaal gesproken geldt: als zo’n zenuwcel in contact komt met zuur, openen deze kanaaltjes zich, zodat er ionen doorheen kunnen gaan die de cel prikkelen. Gebeurt dit prikkelen in voldoende mate, dan geeft de zenuwcel een signaal af naar de ruggengraat en de hersenen. Gevolg: de ‘eigenaar’ van de zenuwcel voelt pijn.

Maar hoe gaat dit proces dan in zijn werk bij naakte molratten, die niet onder de indruk lijken te zijn van zuur op hun huid? Om daarachter te komen, onderzochten de wetenschappers eerst of de knaagdieren überhaupt beschikken over dezelfde kanaaltjes in de membranen van hun pijnzenuwen. Dat blijkt inderdaad zo te zijn, en bovendien wijken die weinig af van de kanaaltjes van muizen, die zuur wel voelen. Hier lijkt de ongevoeligheid voor zuur bij de naakte molrat dus niet vandaan te komen.

Waar die dan wel vandaan komt? Uit het onderzoek van Smith en collega’s bleek dat in het eiwit NaV1.7, dat een cruciale rol speelt bij het doorgeven van ‘pijn door zuur’, bij de naakte molrat drie aminozuren afwijken van de aminozuren in dit eiwit bij andere zoogdieren. Het gevolg daarvan, aldus Smith: “Wanneer een zenuwcel van een naakte molrat wordt blootgesteld aan zuur, worden de kanaaltjes wel geprikkeld, maar tegelijkertijd wordt NaV1.7 zodanig geremd dat de cel toch niet vuurt.”

Pijnstiller voor artritis

Oké, dus daarom heeft de naakte molrat zo weinig last van zuur. Fijn voor het beestje, dat leeft in onderaardse gangen waar veel koolstofdioxide voorkomt, dat in het weefsel van de molrat wordt omgezet in zuur. Daar zit hem ook de verklaring voor dit verschijnsel: het is duidelijk dat het gewijzigde eiwit in het leefgebied van het dier evolutionair voordeel oplevert.

Maar hebben wij mensen ook iets aan deze kennis? Mogelijk wel, zegt Smith. “NaV1.7 kan een doelwit worden in de zoektocht naar een therapeutische ‘pijnstiller’ voor infectieziektes als artritis, waarbij het bloed abnormaal zuur is.” Maar, zo voegt hij daaraan toe, andere eiwitten die qua structuur erg lijken op NaV1.7 zullen daarbij wel een probleem vormen. “Die maken de ontwikkeling van een medicijn dat zich heel specifiek richt op NaV1.7 lastig.”

Of de naakte molrat echt ooit artritispatiënten te hulp zal komen, is dus nog de vraag. Maar dat het een interessant beest is waar nog veel onderzoek aan zal worden gewijd, staat buiten kijf.

Bronnen: Science, Helmholtz Association of German Research Centres

Beeld: Petra Dahl/MDC