Door klimaatverandering hebben veel plantensoorten twee opties: uitsterven of migreren. Terwijl verschillende soorten op het punt staan uit Nederland te verdwijnen, zijn de eerste klimaatvluchtelingen uit Zuid-Europa hier al lang en breed gearriveerd.
De natuur van het Waddeneiland Terschelling is uniek. Het is bijvoorbeeld de enige plaats in Nederland waar je de berendruif nog kunt aantreffen. Dat is een 30 tot 60 centimeter hoge dwergstruik die in maart en april bloeit en daarna kleine, rode, giftige besjes produceert. De berendruif behoorde tot de eerste plantensoorten die zich na de laatste ijstijd, zo’n 12.000 jaar geleden, in het Nederlandse toendralandschap vestigden.
Zestig jaar geleden trof je de berendruif, die het beste gedijt in zandige bodems, nog aan op de Veluwe. Nu niet meer. Bovendien zit het er dik in dat de berendruif binnenkort ook zal verdwijnen van Terschelling, waar het nu nog twee graden kouder is dan op de Veluwe. Door klimaatverandering is het ook daar te warm aan het worden. En de berendruif is niet alleen. De grote wolfsklauw, het linnaeusklokje en een hele zwik andere planten dreigen eveneens met vertrek uit Nederland.
Lees ook:
Een kwart van alle plantensoorten kan deze eeuw nog uitsterven
Planten zijn altijd op zoek naar de beste leefomstandigheden. Wanneer veranderingen in temperatuur of neerslag, of menselijk ingrijpen een habitat ongeschikt maken, zijn er vaak twee opties: uitsterven of migreren. Dat laatste gebeurt wanneer de wind, het water, vogels (in hun veren of maag), andere dieren of mensen de zaden verspreiden. Meestal gaat dat met kleine stapjes, maar trekvogels en kampeerders kunnen zaden gemakkelijk meenemen van Zuid-Spanje naar Nederland.
Eindigen zaden op een plek waar de omstandigheden ongeschikt zijn voor de soort – te droog, te veel concurrenten, te weinig voedingstoffen, te veel stikstof – dan ontwikkelen ze zich niet tot gezonde planten en mislukt de migratie. Zijn de omstandigheden daarentegen gunstig, dan kan de soort zich in het nieuwe gebied vestigen.
Biologen waarschuwen dat een kwart van alle plantensoorten door klimaatverandering en de extreme weersomstandigheden die daarmee gepaard gaan nog deze eeuw kan uitsterven. Geen wonder dus dat planten en bomen, waar dat mogelijk is, massaal ‘in beweging’ zijn. Op het noordelijk halfrond verleggen planten en bomen hun verspreidingsgebieden naar koelere gebieden; dat betekent noordwaarts of hogerop in de bergen. In veel gevallen gaat de verandering van het klimaat echter een stuk sneller dan de planten kunnen migreren.
Dit is het begin van het artikel over migrerende planten. Het hele verhaal lees je in KIJK 3/2024. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Teake Zuidema