Hoe kon ooit uit niets het heelal ontstaan? Die vraag staat centraal in Lawrence Krauss’ Universum uit het niets.

Waarom de Amerikaanse kosmoloog Lawrence Krauss dit boek schreef, maakt hij gelijk duidelijk in zijn voorwoord:

“Al meer dan duizend jaar wordt de vraag ‘Waarom is er iets in plaats van niets?’ opgevoerd als argument tegen de stelling dat ons heelal – dat uit ontelbare sterren, sterrenstelsels, mensen en wat al niet meer bestaat – ook zonder doel of opzet tot stand kan zijn gekomen. (…) Ik wil laten zien hoe de moderne wetenschap, in haar diverse gedaanten, de vraag waarom er iets is in plaats van niets kan aanpakken, en dat ook werkelijk doet.”

In de daarop volgende hoofdstukken legt Krauss allerlei kosmologische concepten uit, die samen aannemelijk moeten maken dat de moderne wetenschap op zijn minst druk doende is het ont- en bestaan van ons heelal te verklaren, en dat het dus wat hem betreft niet nodig is om daarvoor een bovennatuurlijke schepper op te voeren.

Dat verleidt bioloog en atheïst Richard Dawkins ertoe om in het nawoord (PDF) te roepen dat Universum uit het niets weleens “het kosmologische equivalent” van On the origin of species kan worden – maar die kreet moeten we met een flinke korrel zout nemen. Darwins opus magnum was het resultaat van jarenlang eigen onderzoek en dubben, en presenteerde een nieuwe kijk op de ontwikkeling van het leven op aarde. Krauss komt met een hele verzameling aan bekende kosmologische ideeën van voornamelijk andere wetenschappers en overgiet die met een atheïstisch sausje.

Los van het genoemde sausje, dat Krauss hier en daar flinke kritiek heeft opgeleverd, hebben we hier natuurlijk ook gewoon een populairwetenschappelijk boek over kosmologie beet. En op dat vlak scoort Krauss, laten we zeggen, een zeven: hij doet zijn best ingewikkelde concepten uit te leggen zonder daarbij zijn toevlucht te nemen tot formules, maar blijft daarbij toch wat achter bij raspopularisatoren als Brian Greene.

Verder hangt het er maar net af hoeveel je al weet over zaken als de uitdijing van het heelal, donkere materie en energie, de inflatietheorie en de kosmische achtergrondstraling. Krauss is natuurlijk allesbehalve de eerste die daarover schrijft, maar als je je nooit in eerdere boeken en artikelen over deze onderwerpen hebt verdiept, kan zijn verhaal een ware eye-opener zijn.

Een idee dat je minder in andere boeken tegenkomt en dus niet onder het bovengenoemde voorbehoud valt, is hoe astronomen van de verre toekomst niet meer in staat zullen zijn te achterhalen dat het heelal uitdijt en dat er ooit een oerknal is geweest. Een absoluut intrigerende gedachte die bovendien voor een belangrijk deel uit Krauss’ eigen koker komt, met als enige nadeel dat net dit aspect weinig bijdraagt aan het antwoord op de vraag waarom er iets is in plaats van niets…

*** | 248 pagina’s | € 21,95