‘Het verschil tussen iets en niets is niet zo groot’

KIJK-redactie

03 april 2013 13:40

Lawrence Krauss

Hoe ontstaat iets, een compleet heelal maar liefst, uit het niets? KIJK ondervroeg natuurkundige en kosmoloog Lawrence Krauss over deze diepzinnige kwestie en kreeg een paar ontnuchterende antwoorden.

In zijn populairwetenschappelijke boek Universum uit het niets. Waarom is er iets in plaats van niets? legt Lawrence Krauss, theoretisch natuurkundige en kosmoloog, uit hoe de moderne natuurkunde steeds aannemelijker maakt hoe iets – het heelal – uit het niets heeft kunnen ontstaan. Oftewel hoe “een steeds plausibeler serie processen laat zien hoe je zonder ruimte en tijd, en zelfs zonder natuurwetten, uit kunt komen op een compleet universum”. Krauss staat KIJK op een frisse maandagochtend in een Amsterdams hotel te woord.

KIJK: Waarom is er iets in plaats van niets?

Lawrence Krauss: “Eigenlijk is dat een slechte vraag. ‘Waarom’ suggereert uiteindelijk een bepaald doel, een intentie. Dan kom je al gauw uit op God en dat is intellectuele luiheid; een antwoord voor als je het ook niet meer weet. Het is beter om te vragen wat de natuurkundige omstandigheden waren. Dus ‘hoe’ in plaats van ‘waarom’.”

Maar in de titel van uw boek staat ‘waarom’.

“Tja, de uitgever wilde niet aan Hoe is er iets in plaats van niets? Maar goed, eerst dit: het niets is niet meer wat het geweest is. Wetenschappers zijn ‘niets’ beter gaan begrijpen. We zijn erachter gekomen dat het verschil tussen iets en niets eigenlijk niet zo groot is. De lege ruimte blijkt een borrelend brouwsel van kort levende, ‘virtuele’ deeltjes die even bestaan om daarna meteen weer te verdwijnen. Dat lijkt verboden volgens de wet van behoud van energie en massa, maar volgens het onzekerheidsprincipe van Heisenberg (een wet uit de quantummechanica – red.) mag het wel, zolang het niet te lang duurt. Zulke kort levende deeltjes hebben wél echte consequenties voor de natuurkunde. Je kunt hun invloed uitrekenen en aantonen. En het gaat nog verder. Einstein verklaarde de zwaartekracht als een gevolg van de kromming van ruimte en tijd. Een goede theorie daarvoor hebben we nog altijd niet, maar waarschijnlijk kunnen ook ruimte en tijd op deze manier, voor even, gecreëerd worden. Complete universums kunnen tevoorschijn ploppen en weer verdwijnen, net als deeltjes.”

Een compleet universum is nog wel even wat anders dan een elementair deeltje.

“Niet per se. Des te meer energie een virtueel deeltje heeft, des te korter het mag bestaan van Heisenberg. Maar wat dacht je hiervan? Het lijkt er sterk op dat de energie van ons heelal in totaal nul is. Dat betekent dat het in principe als virtueel heelal oneindig lang zou kunnen bestaan. Zodat wij nu dit gesprek kunnen hebben.”

Maar het heelal zit toch juist propvol energie?

“Netto gesproken niet. Aan de ene kant staat alle negatieve energie van alle zwaartekracht die binnen het heelal wordt uitgeoefend. Als twee sterren elkaar aantrekken, hebben ze negatieve energie ten opzichte van de situatie waarin ze niets van elkaar merken. Aan de andere kant van de balans staat alle energie die opgesloten zit in de sterren, in gas, in donkere materie en in donkere energie. Als je dat allemaal optelt, lijk je op nul uit te komen.”

Dit is een fragment van een interview uit KIJK 5/2013. Dit nummer ligt in de winkel van 5 april tot en met 2 mei.

Lezing van Lawrence Krauss, ingeleid door Richard Dawkins:

Tekst: Bruno van Wayenburg

Beeld: ASU News

Meest gelezen


De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."