We vinden de wereld waarin we leven volstrekt vanzelfsprekend. Maar vul één feit ander in, en hij ziet er plots volkomen anders uit. In deze serie kleuren we elke aflevering zo’n ‘wat als…’-scenario in. Ditmaal: wat zijn de gevolgen als er nabij de aarde een kosmische explosie plaatsvindt?

Het leek een doodnormale dag in juni. Mensen werkten, winkelden, keken tv. Plotseling verscheen een licht zo fel als de volle maan midden in de blauwe hemel, iedereen verblindend die er rechtstreeks naar keek. Na een paar minuten doofde het vreemde verschijnsel.

Onder sterrenkundigen is er dan al alarm geslagen. Astronomische onderzoekssatellieten vingen een ongelofelijke piek in gamma- en röntgenstraling op, alvorens er de brui aan te geven door een elektromagnetische puls die eveneens het elektriciteitsnet op de aarde platlegt. Een dodelijke dosis röntgenstraling doodde de onbeschermde astronauten in het ruimtestation ISS. Maar dat bleek slechts een voorproefje van wat komen ging.

Enkele uren later volgde een stroom van deeltjes die op de dampkring botsten. De deeltjes veroorzaakten een wereldwijd noorderlicht. Maar terwijl mensen de nachthemel bewonderden, kregen ze een onzichtbare douche van dodelijke kosmische straling over zich heen. De gammaflits zelf doofde snel uit in de atmosfeer, maar niet voor het de ozonlaag voor de helft vernietigde, waarna uv-straling ongehinderd het aardoppervlak kon schroeien.

Binnen enkele dagen omhulde een dikke roodbruine smog de aarde, die het zonlicht blokkeerde en daarmee een nieuwe ijstijd inluidde. Het doodsvonnis van al het leven op aarde was getekend. En dat dankzij een kosmische explosie op een biljard kilometer afstand.

Een explosie in het heelal die de aarde verblindt, elektrocuteert, verschroeit, in een ijstijd dompelt en zo een massa-uitsterving veroorzaakt? Het zou zomaar kunnen. Zware sterren gaan aan het eind van hun leven in supernova. Daarbij zenden ze een flinke hoeveelheid gammastraling uit. Bij nog zwaardere sterren volgt een krachtiger explosie, waarbij een zwart gat ontstaat. De vrijgekomen energie kan dan via de polen van de stervende ster in de vorm van een gammaflits worden uitgezonden. Ook het botsen van twee neutronensterren of zwarte gaten kan zo’n flits veroorzaken. De aarde kan toevallig in het pad liggen van zo’n explosieve flits.

Het gebeurde al eens eind achtste eeuw, hoewel zonder echte gevolgen. Maar volgens sommige wetenschappers was het 450 miljoen jaar geleden wél goed raak. De massa-uitsterving die toen plaatsvond en waarbij 86 procent van de destijds levende soorten verdween, is volgens hen (deels) toe te schrijven aan zo’n kosmische explosie. Wat als zoiets nu opnieuw gebeurt?

Dit is het begin van een artikel, te vinden in KIJK 7/2013. Dit nummer ligt in de winkel van 31 mei tot en met 27 juni.

Meer informatie:

• BBC: Gamma-ray burst ‘hit earth in 8th century’
• Space.com: Could blasts from cosmic collisions destroy life on earth?
• Physicsworld.com: Gamma-ray burst could kill off ocean life
• Blog Philip Plait: No, a nearby supernova won’t wipe us out

Beeld: ESO