Na vijftien jaar onderzoek hebben twee wetenschappers kunnen vaststellen dat de mens al millennia lang een merkbare invloed heeft op Aziatische regenwouden.

Ongerept. Dat woord leek lange tijd bij uitstek van toepassing op de regenwouden in Azië, toen westerlingen ze voor het eerst onder ogen kregen. Maar nieuw onderzoek laat zien dat deze bossen tekenen vertonen van maar liefst 11.000 jaar aan menselijke activiteit. En dat zet vraagtekens bij een gezaghebbende theorie over de verspreiding van de landbouw over dit deel van de wereld.

Lastig onderzoek

De geschiedenis van menselijke activiteit in een regenwoud is lastig vast te leggen. Bij het bedrijven van landbouw maakte men hier namelijk in voorbije millennia weinig gebruik van materialen die de tand des tijds kunnen doorstaan, zoals steen en keramiek. Bovendien is onderzoek op de grond én vanuit de lucht lastig door de dichte begroeiing.

Paleo-ecoloog Chris Hunt van de Queen’s University te Belfast lijkt er nu, in samenwerking met archeoloog Ryan Rabett (Cambridge), toch in te zijn geslaagd een antwoord te vinden op de vraag: ‘Heeft de mens in Indonesië, Thailand en Vietnam gedurende de afgelopen 11.000 jaar invloed gehad op het regenwoud?’ En dat antwoord blijkt, in tegenstelling tot wat werd gedacht, ‘ja’ te zijn.

Vijftien jaar werk

Hunt kwam daarachter door maar liefst vijftien jaar lang pollen te verzamelen, met name van planten die oorspronkelijk niet in het betreffende gebied voorkwamen en er dus waarschijnlijk door de mens naartoe zijn gebracht. Daarnaast lichtte hij met Rabett een flinke verzameling bestaand paleo-ecologisch onderzoek door.

Onder andere blijkt uit Hunts onderzoek dat op Borneo zo’n 6500 jaar geleden al stukken regenwoud werden platgebrand om ruimte te maken voor eetbare gewassen. En zo’n 10.000 jaar geleden verscheen de van Nieuw-Guinea afkomstige sagopalm op het Indonesische eiland – waarschijnlijk door toedoen van de mens.

Startschot van landbouw

De bovenstaande bevindingen van Hunt lijken moeilijk te rijmen met de zogenoemde Austronesische Hypothese. Die stelt dat het startschot voor de landbouw in Azië pas zo’n 4200 jaar werd gelost door rijstverbouwers uit het huidige Taiwan. “We betogen niet dat die theorie moet worden weggegooid,” schrijven Hunt en Rabett, “maar wel dat we dit grootse verhaal opnieuw moeten beoordelen en andere, meer genuanceerde verklaringen kunnen overwegen.”

Wordt er inderdaad feitelijk al duizenden jaren aan landbouw gedaan in het regenwoud, dan kan dat in het voordeel werken van de volkeren die er momenteel in leven, stelt Hunt in een persbericht. Die wordt nu namelijk geregeld gevraagd om op te krassen, als houtkapbedrijven een bepaald stuk woud onder handen willen nemen, omdat ze worden geclassificeerd als nomaden. “Nu we kunnen aantonen dat ze al 11.000 jaar de wouden managen, hebben deze mensen een nieuwe verdediging tegen uitzetting”, aldus Hunt.

Bronnen: Journal of Archaeological Science, Queen’s University Belfast via EurekAlert!