Franse wetenschappers hebben aannemelijker gemaakt dat donkere energie bestaat door te kijken naar hoe koppels verre sterrenstelsels om elkaar heen bewegen.
Het heelal dijt steeds sneller uit. Dat bleek in 1998 uit waarnemingen van supernova’s en leidde tot de introductie van ‘donkere energie’, die hiervoor verantwoordelijk zou zijn. Twee wetenschappers van de Université de Provence, Christian Marinoni en Adeline Buzzi, zijn er nu in geslaagd dit verschijnsel op een nieuwe manier aan het licht te brengen.
Marinoni en Buzzi keken voor hun onderzoek naar enkele honderden koppels van sterrenstelsels die om elkaar heen bewegen. Verbind je die twee met een lijn en kijk je naar de hoek die deze lijn maakt met de lijn aarde-sterrenstelsels (de line of sight), dan zou die hoek elke mogelijke waarde even vaak moeten hebben. Dat is ook zo, tenminste, als je kijkt naar sterrenstelsels die zich relatief dichtbij de aarde bevinden. Op grote afstand blijken er daarentegen meer georiënteerd te zijn langs de line of sight dan in andere richtingen, zo constateerden de twee Fransen.
Aangenomen dat verre sterrenstelsels zich niet anders gedragen dan nabije sterrenstelsels, moet deze ‘voorkeursrichting’ een vorm van gezichtsbedrog zijn. Met andere woorden: de genoemde hoeken hebben in werkelijkheid ook gewoon alle waarden even vaak, maar bepaalde eigenschappen van ons heelal zorgen ervoor dat onze waarnemingen ons iets anders vertellen.
En wat zijn die ‘bepaalde eigenschappen’ dan? Ten eerste: dat ons heelal een ‘vlakke geometrie’ heeft. Dat wil zeggen dat het heelal zonder donkere energie eeuwig zou blijven uitdijen, zij het met een steeds langzamer tempo. Ten tweede dat 60 tot 80 procent van het heelal uit donkere energie bestaat, een mysterieuze vorm van energie die de zwaartekracht tegenwerkt en de sterrenstelsels in ons heelal uit elkaar drijft.
Verrassend? Nee, want op basis van andere waarnemingen gaan we al een tijdje uit van een vlak heelal met zo’n 75 procent donkere energie. En dat is juist het mooi aan dit resultaat, zegt astronoom Rien van de Weygaert van de Rijksuniversiteit Groningen. “Dit is een onafhankelijke versterking van het idee dat we in een heelal leven dat door donkere energie wordt gedomineerd.” Hij noemt het onderzoek dan ook een “prachtig stuk werk en een geweldig origineel idee”, waarvan hij het jammer vindt dat hij er zelf niet op is gekomen.
Toch, zo zegt Van de Weygaert, zitten er wel nog wat haken en ogen aan, die verder onderzoek naar nabije én verre sterrenstelsels nodig maken. Maar vooralsnog is het artikel van de twee Fransen een mooie extra onderbouwing van het idee dat ons heelal vlak is en voor driekwart bestaat uit donkere energie.
Bronnen: Nature, Nature News, Scientific American
Beeld: Hubble Heritage Team (STScI/AURA)/ESA/NASA