Als het niet zo’n ernstige zaak was, zou je het een spannende whodunnit kunnen noemen: de raadselachtige bijensterfte die ruim een decennium geleden begon en inmiddels een handvol hoofdverdachten kent. Wie lukt het om tijdig de schuldige te ontmaskeren?

Het is nog vroeg in de ochtend in de Zuid-Chinese provincie Sichuan. Mist hangt over de perenboomgaarden, die het zicht vullen zover de horizon strekt. Bloeiende fruitbomen staan in de rest van de wereld garant voor een kakofonie van geluid, maar hier is het ijzig stil. Geen gezoem, geen gefladder, niks.

Als de klok zeven slaat, wordt de stilte doorbroken. Tientallen arbeiders lopen de gaard in, gewapend met een glazen pot en een plumeau van vogelveren. Bij elke boom die de groep passeert, klimt er een iemand in. De arbeiders openen hun potten met stuifmeel en dopen de plumeau erin. Voorzichtig stoffen ze de honderden bloemen per boom een voor een af. Na een dag hebben ze slechts een fractie van de boomgaard gedaan.

Het is het schrikbeeld van Europese en Amerikaanse tuinders en boeren, deze handbestuiving. Want ook hier lijkt dit dichterbij te komen. Een halve eeuw geleden konden boeren nog op honderden wilde bestuivers rekenen, maar door de teloorgang van de natuur en de opkomst van de intensieve landbouw bleef er nog maar één over: de honingbij. Van deze Apis mellifera zijn westerse boeren voor 50 tot 80 procent van hun bestuiving afhankelijk. En nu lijkt ook hij het loodje te leggen.

Vlak na de millenniumwisseling deed zich wereldwijd voor het eerst het fenomeen voor dat later werd gedoopt tot het Colony Collapse Disorder (CCD): waar normaal gesproken ongeveer 10 procent van de bijenkolonies die winter niet overleeft, verveelvoudigden die percentages zich opeens vanaf ongeveer 2002-2003. “De sterftepercentages verschillen enorm per gebied en per jaar”, zegt Tjeerd Blacquière, bijenonderzoeker bij Plant Research International, een bedrijf gelieerd aan Wageningen Universiteit. “In Nederland was 2010 het slechtste jaar, met een sterfte van 30 procent, in de Verenigde Staten zijn er jaren waarin lokaal tot wel 60 procent de winter niet doorkomt.”

Dit is het begin van een artikel, te vinden in KIJK 1/2014. Dit nummer ligt in de winkel van 13 december tot en met 8 januari.

Meer informatie:

• Wageningen UR: Dossier bijengezondheid
• Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing: Bijensterfte. Een nieuw risico (PDF)
• Greenpeace: Red de hardwerkende bijen

Tekst: Hidde Boersma

Beeld: Hamed Saber