Elke zondag op de KIJK-site: een legendarische gebeurtenis of een opmerkelijk vliegtuig uit de luchtvaartgeschiedenis. Deze keer: de ontwikkeling van misschien wel het slechtste vliegtuig ooit.

Wijsneuzen en betweters heb je overal. Meestal kunnen die niet veel kwaad, maar als ze zich gaan bemoeien met serieuze zaken als vliegtuigbouw kan dat heel erg uit de hand lopen. Een voorbeeld daarvan is William Whitney Christmas en zijn Christmas Bullet.

Christmas was in het begin van de vorige eeuw arts in Warrenton, South Carolina. Dat was schijnbaar niet genoeg om zijn dagen mee te vullen, want hij besloot om zich met het ontwerpen van vliegtuigen bezig te gaan houden. Helaas was de arts er eentje van het type ‘iedereen is gek, behalve ik’. Waar de rest van de vliegtuigontwerpers streefde naar zo stijf mogelijke vleugels, wilde hij flexibele. Net als de vleugels van een vogel en bovendien zonder al die totaal nutteloze steunconstructies die zijn tijdgenoten hadden bedacht.

Fantastisch ontwerp

De arts had de tijd mee. In Europa was de Eerste Wereldoorlog al een paar jaar aan de gang (in KIJK 8/2014 verschijnt een fraaie reeks verhalen daarover) en op 6 april 1917 lieten de VS de politiek van non-interventie varen door Duitsland de oorlog te verklaren. Gevolg daarvan was dat de Amerikanen ineens miljoenen dollars extra aan defensie gingen uitgeven en in heel rap tempo aan het ontwikkelen van verkenningsvliegtuigen begonnen.

Christmas wist twee investeerders, Henry en Alfred McCorey, ervan te overtuigen om geld te steken in zijn fantastische ontwerp. Hij haalde ze over door te beweren dat hij in 1907 en 1908 op een boerderij in Virginia al verschillende vluchten met een zelfgebouwd vliegtuig had gemaakt. Uiteindelijk, zo beweerde Christmas, was hij door een stuurfout tegen een boom gevlogen en had hij het wrak in brand gestoken om te voorkomen dat zijn briljante ontwerp in de verkeerde handen zou vallen.

Samen stapten Christmas en de McCoreys naar de Continental Aircraft Company (CAC) met de vraag of die een prototype wilde bouwen van het wondertoestel. Om de vliegtuigbouwer te overtuigen, hing Christmas een lang verhaal op over het belang van dat eerste toestel. Het zou namelijk worden gebruikt om de Duitse Kaiser Wilhem II te ontvoeren. De vliegtuigbouwer had zelf nog maar één toestel gebouwd (een rammelende dubbeldekker die niemand wilde kopen) en was meteen enthousiast over de plannen.

Buigende vleugels

Hobbel twee, het ritselen van een vliegtuigmotor, bleek wat lastiger omdat die vrijwel allemaal naar het leger gingen. Maar na veel zeuren lukte het Christmas om, onder strenge voorwaarden, een prototype van een 6 cilinder-Libertymotor los te peuteren. En zo kon dan eindelijk aan de bouw van de Bullet worden begonnen.

De hoofdwerktuigbouwkundige (en meteen ook de enige werktuigbouwkundige) van CAC was de jonge, maar getalenteerde Vincent J. Burnelli. Hij slaagde erin om de meest krankzinnige ideeën van Christmas van tafel te krijgen, maar kon niet voorkomen dat er toch een stel flexibele vleugels werd gebouwd. Als de piloot de stuurknuppel bewoog, bogen de uiteinden om, waardoor het toestel de een dan wel de andere kant op kon worden gestuurd. Hoewel de vleugels niet op de romp pasten, werden ze er wel met allerlei kunstgrepen aan bevestigd. En zo rolde de eerste Christmas Bullet de fabriek uit, met een luid protesterende Burnelli ernaast.

Testvlucht

Inmiddels was er in Europa een staakt het vuren afgekondigd, maar Christmas zette stug door. Zijn toestel moest en zou er komen en hij probeerde de Britse bedrijfspiloot van CAC zover te krijgen om een testvlucht met het ding te maken. De piloot kuierde een paar keer rond het toestel en bedankte toen vriendelijk voor de eer. Hij was niet de laatste. Maar uiteindelijk kwamen ze bij de net uit Frankrijk teruggekeerde Amerikaanse piloot Cuthbert Mills. Die had schijnbaar aan het front zoveel voor z’n kiezen gehad dat hij nergens meer bang voor was en zei ‘ja’.

Een van de CAC-monteurs nam Mills vlak voor de proefvlucht nog even apart en fluisterde hem in het oor: “Die vent (Christmas dus; red.) is gek. Riskeer je leven niet.” Maar Mills stapte toch in de cockpit. Als door een wonder ging de Bullet de lucht in, begon aan een lange bocht… en toen vielen beide vleugels eraf. De uit houten platen opgebouwde romp van het toestel dook in een strakke verticale lijn naar beneden en Mills legde het loodje toen het gevaarte zich in de grond boorde.

Boos leger

Het leger was not amused, omdat Christmas zonder overleg tot een testvlucht was overgegaan en daarbij tegen alle afspraken in een peperduur prototype van een Libertymotor naar z’n grootje had geholpen. Maar de stoom kwam pas echt uit de militaire oren toen de arts/vliegtuigbouwer een paar maanden later, in februari 1919, doodleuk een brief stuurde met een verzoek om wat ontwerptekeningen van de beste propellers die het leger had. Hij werkte, zo schreef hij, aan een verbeterde versie van de Bullet. Voor de motor had hij het leger niet nodig; die had hij al via een andere partij geregeld.

Een maand later was het nieuwe model te bewonderen op de New York Aero Show. Ervoor stond een bordje met de tekst ‘CHRISTMAS BULLET; het veiligste en makkelijkst te vliegen toestel ter wereld’.

Nadat het leger alle banden met Christmas had verbroken en hij voor de nieuwe testvluchten geen enkel militair vliegveld meer mocht gebruiken, week hij uit naar een weiland in de buurt van New York. En opnieuw wist hij een piloot zo gek te krijgen om met het toestel het luchtruim te kiezen: de ervaren vlieger luitenant Allington Joyce Jolly. Het goede nieuws was dat de vleugels dit keer bleven zitten. Tenminste, totdat het vliegtuigje plotseling een duik maakte en met flinke snelheid tegen een boerenschuur vloog. Opnieuw eisten de bizarre ideeën van Christmas een leven en kon het lichaam van een testpiloot uit de wrakstukken worden gepeuterd.

Christmas kwam nog één keer in het nieuws toen hij het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden mocht vertellen over het door hem ontwikkelde vliegtuig. Hij omschreef het als het meest efficiënte toestel ter wereld dat in staat was om minstens 100 kilometer sneller te vliegen dan alle andere vliegtuigen van dat moment. Duitsland zou hem 1 miljoen dollars in goud hebben geboden voor zijn plannen. En hij zou eerst minimaal een jaar nodig hebben om alle orders uit Europa te kunnen verwerken, voordat hij toestellen voor de Amerikanen zou kunnen bouwen.

100.000 dollar

Het was allemaal fantasie en gelukkig bleef het daar verder ook bij. Voor de dokter zelf werd het naar verluidt uiteindelijk toch nog een beetje kerstmis. Tijdens de ontwikkeling van zijn ‘vliegtuig’ had Christmas patent aangevraagd op een soort rolroer en hij klaagde de Amerikaanse overheid aan omdat die inbreuk zou hebben gemaakt op dat patent.

Het gerucht gaat dat de zaak vervolgens voor 100.000 dollar is geschikt, een verhaal dat best door Christmas zelf kan zijn verspreid. Maar als het waar is, heeft het geld misschien heel wat mensenlevens gered. Hij ging namelijk met pensioen en heeft tot zijn dood in 1960 (hij werd 94) nooit meer aan vliegtuigen gewerkt.

Bronnen: Aerospaceweb, Wikipedia, Flightglobal

Beeld: Smithsonian Archives