Bij adoptie denk je aan kinderen en baby’s. Maar ook in de dierenwereld is adoptie een bekend fenomeen – waarbij Darwin schijnbaar het nakijken heeft. Wat brengt een leeuwin ertoe een antilope te adopteren? Een les in familiebanden, obsessies en strategieën in het dierenrijk.

In het Samburu Nationaal Park in Kenia is de strijd op leven en dood aan de orde van de dag. Leeuwen volgen kuddes zebra’s, gnoes en antilopen op de voet, om genadeloos toe te slaan als de kans daar is. Het is een kat-en-muisspel tussen roofdier en prooi. Maar in januari 2002 staat de wereld even op z’n kop in dit park. In het savannegras ligt een leeuwin, zij aan zij met een jonge spiesbok. Het kalfje lijkt een kort leven beschoren, maar de leeuwin likt het spiesbokje schoon en even later vallen ze samen in slaap.

Veel mensen wachten op het moment dat de adoptiemoeder c.q. jager de tanden zal zetten in het hulpeloze jong. Maar uren verstrijken, zelfs dagen. De wetenschappelijke wereld staat versteld, de lokale bevolking stroomt toe om het wonder te aanschouwen. Gelovigen denken aan de woorden van profeet Jesaja, die in vers 11:6 de dag voorspelde dat de jonge leeuw en het kalf vreedzaam in een kudde samen zouden leven. Zij noemen de leeuwin Kamunyak, ‘de gezegende’.

Helaas is het tweetal geen lang en gelukkig leven beschoren. De jonge spiesbok heeft moedermelk nodig en die kan Kamunyak niet bieden. De leeuwin komt op haar beurt niet aan jagen toe en verzwakt met de dag. Na zestien dagen maakt een grote mannetjesleeuw een einde aan het sprookje: in een onbewaakt moment grijpt hij de jonge antilope en draagt hem voor de ogen van Kamunyak weg.

Het waargebeurde verhaal van Kamunyak en de jonge spiesbok is bijzonder. We beschouwen adoptie als iets menselijks, ingegeven door een kinderwens of naastenliefde, bijvoorbeeld om weeskinderen een thuis te geven. Maar dit bijzondere verhaal laat zien dat óók dieren adopteren.

Wat bracht Kamunyak ertoe een spiesbok te adopteren? Overleven op de Afrikaanse savanne is al moeilijk genoeg. De leeuwen hebben geduchte concurrentie van hyena’s. Er zijn periodes van droogte en schaarste, en de prooien liggen er niet voor het oprapen: ze houden zich vaak schuil en zijn razendsnel. Waarom greep de leeuwin niet haar kans op een makkelijke maaltijd?

Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 13/2012, in de winkel van 14  december 2012 tot en met 10 januari 2013.

Filmpje in twee delen over de leeuwin en de jonge spiesbok:

Meer informatie:

• Timothy R. Frasier: Reciprocal exchange and subsequent adoption of calves by two North Atlantic right whales
• Joshua J. Traylor e.a.: Ecological correlates of duckling adoption among white-winged scoters Melanitta fusca: strategy, epiphenomenon, or combination?
• Pierre Jouventin e.a.: Adoption in the emperor penguin, Aptenodytes forsteri
• Pierre Bize e.a.: Adoption as an offspring strategy to reduce ectoparasite exposure
• Waldney Pereira Martins e.a.: A case of infant swapping by wild northern muriquis (Brachyteles hypoxanthus)
• Ramona Flatz, Leah R. Gerber: First evidence for adoption in California sea lions
• Patricia Izar e.a.: Cross-genus adoption of a marmoset (Callithrix jacchus) by wild capuchin monkeys (Cebus libidinosus): case report

Tekst: Michiel Hooykaas