We kennen DNA als ingenieus datastation, maar je kunt er ook spectaculair mooie en nuttige dingen mee bouwen. Je hoeft DNA daarvoor alleen maar op de juiste manier te vouwen.
De glimlach van Mona Lisa blijft fascineren, zeker toen het wetenschappers van het California Institute of Technology vorig jaar lukte om het wereldberoemde schilderij na te maken op een canvasje van eh… 100 nanometer (een duizendste van een mensenhaar; zie afbeelding). Andere onderzoekers kregen het datzelfde jaar voor elkaar om ieniemienie driedimensionale teddybeertjes, zandlopertjes en lettertjes te bouwen. Hoe dan? Door de beginselen van de Japanse papiervouwkunst, origami, los te laten op DNA.
Om te begrijpen hoe het vouwen van genetisch materiaal werkt, moeten we eerst even onze basiskennis opfrissen. DNA bestaat uit vier basen die worden aangeduid met de letters: A, T, C en G – de volgorde van die basen bepaalt unieke genetische eigenschappen. De basen passen alleen op bepaalde manieren op elkaar: A op T en C op G. Gooi je de bouwstenen samen in een buisje, dan passen ze dus altijd op een of andere manier in elkaar, net als puzzelstukjes. Soms moet een DNA-streng daarbij een hoek van 90 graden maken om basen met elkaar te verbinden.
Door te spelen met de volgorde van de letters en het gegeven te gebruiken dat sommige basen alleen met elkaar linken als ze hoeken maken, kun je DNA-strengen zich zo laten vouwen dat er allerlei patronen ontstaan. Resultaat: prachtige plaatjes én nuttige moleculaire machientjes.
Dit is een fragment uit het artikel ‘DNA-orgami’ te vinden in KIJK 6/2018. Deze editie ligt in de winkel vanaf 17 mei tot en met 20 juni.
Meer informatie:
- KIJK: Werk van Van Gogh nagemaakt met DNA
- KIJK: ’s Werelds kleinste Mona Lisa van DNA gemaakt
- KIJK: Deze DNA-robot ‘loopt’ en sorteert moleculen
- Caltech: Paul Rothemund – DNA Origami: Folded DNA as a building material for molecular devices
- TED: Paul Rothemund vertelt over het vouwen van DNA
Tekst: Marysa van den Berg
Beeld: Qian Laboratory
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!