We vinden de wereld waarin we leven volstrekt vanzelfsprekend. Maar vul één feit anders in en hij ziet er plots volkomen anders uit. In deze serie kleuren we elke aflevering zo’n ‘wat als…’-scenario in. Deze keer: Wat als geld verdwijnt?
Het was wel even schrikken geweest, bedacht Thomas zich, toen de euro door de plotselinge hyperinflatie heel snel niets meer waard werd. De chaos en paniek van de eerste weken stonden hem nog levendig voor de geest. Leeggeplunderde winkels, mensen die op straat werden beroofd van een stuk brood… Het leven was geen pretje. Bij een boer had hij zijn gehele cd-collectie geruild voor een bus melk en zijn gitaar voor een grote zak havermout. Natuurlijk zat bijna iedereen zonder werk. Dat had echter ook voordelen. In de zee van vrije tijd bedacht Thomas samen met een paar voormalige IT-collega’s een nieuw geldsysteem. Ze schiepen een fictieve munteenheid, met gevoel voor timing de ‘zero’ genoemd, waarmee mensen elkaar via hun smartphone konden betalen. Het begon met een aantal lokale bedrijfjes die onderling in zero’s handelden. Toen het bleek te werken, sloten steeds meer mensen zich aan en binnen een paar weken bloeide de plaatselijke economie als nooit tevoren! En het mooie was dat er geen bank met hoge rentetarieven aan te pas kwam.
Een wereld waarin geld zoals we dat nu kennen verdwijnt – het zou zomaar kunnen. In het verleden is het op verschillende plekken gebeurd. Bij het instorten van de Sovjet-Unie, begin jaren negentig, verdween de ‘communistische’ roebel, net zoals de dinar enkele jaren later in Joegoslavië. “Als een politieke entiteit verdwijnt, verdwijnt ook het bijbehorende geld”, zegt universitair hoofddocent economie Dirk Bezemer (Rijksuniversiteit Groningen). “Ook na het instorten van het Romeinse Rijk in de vijfde eeuw verdween het geld bijna geheel uit de samenleving.” Mocht de Europese Unie om de een of andere reden eenzelfde lot treffen, dan zal ook de euro het loodje leggen.
Een andere mogelijkheid is hyperinflatie, waarbij geld met de dag minder waard wordt. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 1922 en 1923 in Duitsland, toen de regering onder de druk van de herstelbetalingen van de Eerste Wereldoorlog en de Franse bezetting van het Ruhrgebied zoveel marken ging bijdrukken dat de munt al snel letterlijk waardeloos was.
Zou zoiets in de EU kunnen gebeuren? Volgens Bezemer maken economen zich zorgen over de enorme hoeveelheid geld die in de afgelopen crisisjaren is bijgedrukt, onder meer om de banken te redden. “Dat extra geld circuleert nu op globale financiële markten, die niet zoveel met onze alledaagse werkelijkheid te maken hebben. Maar als al dit geld op de een of andere manier in de gewone economie terechtkomt, krijg je heel snel hyperinflatie.”
Hieronder een filmpje van de TED-talk van hoogleraar Bernard Lietaer waarin hij spreekt over alternatief geld:
Dit is het begin van een artikel te vinden in KIJK 12/2014. Dit nummer ligt in de winkel van 16 oktober tot en met 12 november.
Meer informatie:
- Youtube – Serie filmpjes waarin Dirk Bezemer uitlegt wat geld en schuld inhoudt
- Geldloos.nl – Een jaar zonder geld
Tekst: Abhinabha Tangerman
Beeld: ANP XTRA/Getty Images/Bert van den Broek/Idetif