We vinden de wereld waarin we leven volstrekt vanzelfsprekend. Maar vul één feit anders in en hij ziet er plots volkomen anders uit. In deze serie kleuren we elke aflevering zo’n ‘wat als…’-scenario in. Deze keer: Wat als WOI nooit was uitgebroken?
Adolf haast zich naar zijn tv. Het is 28 juni 2014 en net als de rest van Nederland heeft de Amsterdammer een vrije dag. In heel Europa is het overigens al een week lang feest. Er staat dan ook iets bijzonders te gebeuren: in Berlijn treden de Duitse kroonprins Friedrich en de Britse prinses Alexandra in het huwelijk. Natuurlijk is het huwelijk overal live te volgen. Het commentaar is in het Duits, maar dat verstaat Adolf uitstekend – zoals vrijwel iedereen in Europa. De camera zwenkt langs de genodigden. De Amerikaanse en Russische presidenten lachen elkaar toe. Een rijk uitgedoste opperrabbijn, die de grote en welvarende Joodse gemeenschap van Europa vertegenwoordigt, poseert voor de pers.
Adolf zet de tv iets harder wanneer Wilhelm IV, het ceremoniële staatshoofd van Duitsland, aan zijn speech begint. “Vandaag vieren we niet alleen de verbintenis tussen het Britse en het Duitse koningshuis, maar herdenken we ook het werk van onze grote Europese aartsvader. Dankzij hem heerst er al bijna een eeuw vrede en eenheid op dit continent.” Hij doelt op Franz Ferdinand I, de keizer van de Midden-Europese statenbond die een kleine honderd jaar geleden de aanzet gaf tot een verenigd Europa door alle etnische minderheden in Oostenrijk-Hongarije zelfbestuur te verlenen. Een Weense wals klinkt uit de luidsprekers en Adolf pinkt een traantje weg.
Veel historici zien de Eerste Wereldoorlog, die kort na de moord op de Oostenrijk-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand op 28 juni 1914 uitbrak, als de ‘oercatastrofe’ van de twintigste eeuw. De dictaturen van Hitler en Stalin, het uitroeien van complete bevolkingsgroepen, de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog – al die ellende kwam voort uit die ene grote oorlog.
Maar het had zomaar gekund dat deze oorlog nooit was uitgebroken. Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden stopte de auto waarin Franz Ferdinand zat in Sarajevo precies voor de neus van de Bosnisch-Servische nationalist Gavrilo Princip. Die greep zijn kans en schoot de kroonprins dood. Maar wat als deze aanslag was mislukt? Dan had de twintigste eeuw er heel anders uitgezien: democratischer, welvarender en vooral vreedzamer. En waarschijnlijk waren de eerste stappen richting de Europese eenwording dan al veel eerder gezet.
Dit is het begin van een artikel te vinden in KIJK 13/2014. Dit nummer ligt in de winkel van 13 november tot en met 10 december.
Meer informatie:
Tekst: Maarten Muns
Beeld: Bert van den Broek/IDETIF