Door de opwarming van de aarde neemt het tempo waarmee eeuwenoude voorwerpen uit smeltend ijs tevoorschijn komen rap toe. Voor ijsarcheologen is het een race tegen de klok, anders zullen kwetsbare schatten even rap vergaan.

Lars Holger Pilø zal de zomer van 2011 nooit vergeten. Samen met collega-archeologen was hij op expeditie in de bergen van Zuid-Noorwegen. Hij zocht naar speerpunten en stapeltjes stenen; het bewijs dat hier eeuwen geleden op rendieren werd gejaagd. Toen Pilø even voor de groep uitliep, stuitte hij op een ijsvlakte bezaaid met historische objecten. Wanten, schoenen, kapotte sledes en gereedschap van honderden jaren oud. Alles was in uitstekende conditie. “Ik kon het bijna niet bevatten”, zegt Pilø over zijn vondst die zomer. “Ik voelde me een schatzoeker die precies bij het kruis op de schatkaart stond.”

Op de plek waar Pilø zijn schat vond, Lendbreen, was eeuwenlang niets te zien of te vinden geweest, behalve een witte vlakte van ijs en sneeuw. Maar nu het warmer wordt op aarde en het ijs in de Noorse bergen smelt, komt de menselijke geschiedenis langzaam tevoorschijn. Lendbreen bleek niet alleen een historisch jachtgebied, ooit was het een drukke bergpas. Van 300 tot 1500 n. Chr. kwamen hier boeren en kolonisten langs en zij lieten van alles achter. Pilø en zijn collega’s deden in tien dagen tijd ruim driehonderd historische vondsten. Het was een van de grootste ‘opgravingen’ ooit in de ijsarcheologie. Volgens ijsarcheologen is Lendbreen nog maar het begin. Nu de aarde steeds verder opwarmt en het ijs in de bergen smelt, komen steeds meer historische schatten aan het licht.

Emoties in de ijstijd

IJsarcheologie is een kleine specialisatie binnen de archeologische wetenschap. In plaats van oude voorwerpen op te graven, zoeken ijsarcheologen op smeltende ijsvlaktes naar spullen die als vanzelf aan het licht komen wanneer het ijs door klimaatverandering smelt. Pilø kwam er voor het eerst mee in aanraking in 2007. Inmiddels is hij wereldwijd een autoriteit en geeft hij leiding aan het Glacier Archaeology Program in de Noorse provincie Oppland. Deze organisatie wist sinds 2011 ruim 3700 archeologische vondsten veilig te stellen op 67 verschillende locaties. Van wapens en textiel tot kleding en pijlpunten van wel zesduizend jaar oud.

“De mooiste vondsten zijn voor mij de kleine, bescheiden spullen met een bijzonder verhaal”, zegt de Noorse wetenschapper.

Dit is het begin van het artikel over ijsarcheologie dat te lezen is in ons dubbeldikke nummer KIJK 6-7. Deze editie ligt vanaf 1 juni in de winkel.

Meer informatie:

• De Volkskrant: Een archeologisch noodgeval: erfgoed redden op de smeltende gletsjers
• Archeologie Online: Archeologen ontdekken oude handelsroute op Noorse gletsjer
• National Geographic: Zesduizend jaar oude pijlen duiken op uit smeltend Noors ijs
• The Washington Post: The world’s melting glaciers are yielding up their secrets too quickly
• KIJK: ‘In Egypte ligt nog heel veel verborgen’
• KIJK: Man vindt goudschat tijdens een metaaldetectorcursus

Tekst: Sander Koenen

Beeld: William Taylor

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!