De taalfamilie waar bijna alle westerse talen van afstammen, het Indo-Europees, moet ooit als één taal begonnen zijn. Maar waar, en wanneer? Daarover is een vinnige confrontatie ontstaan tussen taalkundigen en biologen die DNA-technieken gebruiken. Een onvervalste wetenschappelijke ‘culture clash’.
Duizenden jaren geleden. Twee mannen zitten bij een kampvuur en voeren een mannengesprek. Over vrouwen (prohu) met mooie ogen (hekw; de w spreek je nauwelijks uit) of borsten (bhreus; de h is een korte uitademing na de b), maar ook over hun moeders (mehter) en hun vaders (phter). En zo te horen ook – het zijn immers mannen – over wagens: hoe er bij een ongeluk wel een wiel (kwekwlo) maar niet het juk (yugo) aan gort ging. Kortom, een gewoon gesprek tussen mannen die duizenden jaren later misschien KIJK zouden hebben gelezen.
Toch zouden wetenschappers van nu een moord doen om te weten waar en wanneer dit gesprek plaatsvond. Want de mannen spreken Proto-Indo-Europees, de Europese oertaal waar bijna alle huidige talen in Europa, van het Frans tot het Zweeds en van het Welsh tot het Grieks, van afstammen.
Historisch taalkundigen denken dat het Proto-Indo-Europees (PIE) oorspronkelijk, zo’n 5000 jaar geleden, gesproken werd op de Oekraïense steppen ten noorden van de Zwarte Zee en zich vandaar met de opkomst van het wiel en wagens over Europa verspreidde.
Maar afgelopen zomer publiceerde Michael Dunn van het Max Planck-Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen samen met nog acht onderzoekers een artikel in het tijdschrift Science waarin ze een heel andere oorsprong naar voren schuiven: Anatolië, in het huidige Turkije. (Zie ons nieuwsbericht van toen.) Ook stellen ze doodleuk dat die oertaal niet vijf millennia geleden werd gesproken, maar al veel eerder: 8000 tot 9500 jaar geleden.
Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 2/2013, in de winkel van 11 januari tot en met 7 februari.
Meer informatie:
Tekst: Bruno van Wayenburg
Beeld: Shutterstock