Het plegen van zelfmoord lijkt een hoogst individuele daad. Maar wetenschappers tonen keer op keer aan dat ook factoren buiten jezelf een belangrijke rol spelen. Zelfmoord is minder persoonlijk dan je denkt.

“O happy dagger!”, roept Julia vlak voordat ze zichzelf neersteekt met een dolk. In de beroemde tragedie van Shakespeare ontdekt ze dat haar geliefde Romeo zich van het leven heeft beroofd. In blinde paniek doet zij hetzelfde. De scène is wereldberoemd, omdat hij zo aangrijpend is. En dat komt misschien doordat er niets zo persoonlijk is als een zelfmoord. Veel cruciale dingen in je leven liggen feitelijk buiten je eigen macht: je woonplaats, je milieu, je opvoeding. Maar een zelfmoord is de ultiem persoonlijke beslissing, het hoogtepunt van individuele autonomie. Paradoxaal genoeg heb je nooit meer macht over je eigen leven, dan wanneer je jezelf van dat leven berooft.

Hoewel. Eigenlijk is zelfmoord veel minder privé dan je denkt. Een van de allereerste sociologen, de Fransman Émile Durkheim, bewees dat al in 1897. Toen schreef hij Le suicide, waarin hij met statistieken liet zien dat elk land een eigen zelfmoordcijfer heeft en dat die cijfers elk jaar nagenoeg hetzelfde zijn. Er is dus iets structureels aan de hand. Ook toonde Durkheim dat mannen vaker zichzelf ombrengen dan vrouwen, singles vaker dan gehuwden, kinderlozen vaker dan ouders, soldaten vaker dan burgers. Niks puur persoonlijk: zelfmoord is sociaal bepaald.

Moderne onderzoekers bevestigen Durkheims bevindingen. Ja logisch, denk je nu misschien: hoogopgeleiden plegen vaker zelfmoord, omdat hun stressbanen zo moeilijk zijn. Pubers omdat álles zo moeilijk is. De donkere wintermaanden zijn een zelfmoordhoogseizoen en rond de feestdagen slaan eenzame mensen massaal de hand aan zichzelf, omdat ze zich dan nóg eenzamer voelen. Maar wat blijkt: deze logica klopt van geen kant. Hoe zit het dan wel?

Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 7/2011, in de winkel van 3 juni tot en met 30 juni. De tekst werd geschreven door Rik Peters.

Meer informatie:

• Medical News Today: Poor school grades linked to increase suicide risk
• MBJ: Psychosis alters association between IQ and future risk of attempted suicide
• EurekAlert!: Earlier bedtimes may help protect adolescents against depression and suicidal thoughts
• Medical News Today: The importance of culture in suicidal behavior patterns and prevention
• John Hopkins Children’s Center: Children who lose a parent to suicide more likely to die the same way
• Stockholm University: Suicide at the workplace ‘contagious’

Beeld: Shutterstock