Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De venusvliegenvanger ‘onthoudt’ het eerste contact met een prooi. Hoe dit geheugen werkt, laten Japanse onderzoekers voor het eerst zien.
Vleesetende planten zijn handige natuurlijke vliegenvallen in je kamer. Muggen, fruitvliegjes, bromvliegen – vroeg of laat raken ze verstrikt in een van deze vernuftige insectenverzwelgers. De carnivoren hebben insectensnacks nodig als aanvulling op hun dieet, omdat ze in voedselarme grond leven. Naast fotosynthese hebben ze ook mineralen nodig voor energie en die halen ze uit hun argeloze gasten. De venusvliegenvanger (Dionaea muscipula) is er eentje met vervaarlijk uitziende rode ‘kaken’ waartussen de plant het liefst spinnen en mieren verwelkomt, maar ook een vlieg is zo nu en dan de dupe.
Al sinds de negentiende eeuw richten wetenschappers hun vergrootglas op deze groene grijper. Nu hebben Japanse onderzoekers een prangende vraag beantwoord: hoe ‘weet’ de plant wanneer hij beet heeft?
Lees ook:
Plantenkaken
De venusvliegenvanger hapt niet meteen toe als er iets tussen zijn plantenkaken komt. Zodra een prooi een van de zes voelhaartjes in de val aanraakt, geeft dat een soort elektrisch stroompje af dat de plant ‘alarmeert’. Maar het insect kan dan nog ontsnappen. Pas als hij binnen ca. 30 seconden een tweede keer een haartje aanraakt, sluit de val met enorme snelheid en is het beestje ten dode opgeschreven. Duurt het langer, dan is de plant het eerste contact alweer ‘vergeten’ en doet hij niets. Dichtslaan kost namelijk veel energie en als de vlieg inmiddels weer gevlogen is, blijft de plant liever lui dan moe.
Zichtbaar geheugen
Maar hoe werkt dat geheugen dan precies, als je geen hersenen of zenuwstelsel hebt? In 1988 opperden twee Duitse onderzoekers dat elektrisch geladen deeltjes, calciumionen, een rol speelden. Die zijn in meerdere organismen verantwoordelijk voor het doorgeven van signalen binnen en tussen cellen, bijvoorbeeld bij spiersamentrekkingen.
Destijds konden ze de concentratie calcium alleen niet meten zonder de cellen te vernietigen. Onderzoekers van het National Institute for Basic Biology (NIBB) in Japan hebben daar nu wel een manier voor gevonden. Sterker nog: ze kunnen het zelfs laten zien, schrijven ze in Nature Plants.
Groen licht als bewijs
De wetenschappers gebruikten een genetisch gemanipuleerde venusvliegenvanger om het verband met de calciumconcentratie aan te tonen. Ze transformeerden de plant zo dat hij een eiwit bevat dat groen oplicht als het zich met calcium verbindt. Met deze fluorescerende eigenschap kunnen ze het zichtbare bewijs leveren.
Als de onderzoekers met een naald een voelhaartje aanraken, licht de plant groen op: de calciumconcentratie in het blad stijgt inderdaad. Bij de tweede aanraking wordt de plant nog feller groen, dus gaat de calciumconcentratie verder omhoog. Pas als dat boven een bepaalde drempel uitkomt, komt de plant in actie en sluiten de kaken.
Interessant, maar hoe zit dat dan met het geheugen? Ook dat maakten de onderzoekers zichtbaar. Na de eerste aanraking zagen ze de concentratie calciumionen langzaam dalen. Kwam er binnen 30 seconden geen tweede stimulus, dan haalden de calciumionen de drempel niet en bleef de val open.
Als vlieg, mier of spin heb je dus twee opties: of je vlucht meteen, of je blijft een tijdje heel stil zitten… dan heb je daarna alsnog de kans om te ontsnappen.
Bronnen: Nature Plants, NIBB via Eurekalert!
Beeld: Che via Wikimedia, Stefano Zucchinali via Wikimedia